تغییرات جسمی و بهبودی پس از زایمان

حادثه اصلی به پایان رسیده، دوربینها جمع شده اند و ستاره تازه وارد شما در مرکز جهان قراردارد! شما خسته ولی آسوده هستید. چند دقیقه بعد از زایمان تغییرات بدن شما شروع می شود و تنظیم سیستم های بدن عملی دشوار است.

ترشحات پس از زایمان

کاهش وزن بدن پس از زایمان فشار زیادی به بدن وارد می کند. کم شدن 3 تا 4 کیلوگرم وزن جنین، 450 تا 900 گرم وزن جفت و حداقل 450 گرم وزن آب و مایع آمنیوتیک باعث کاهش حدود 5/5 کیلوگرم از وزن بدن دراکثر خانم ها می شود که خود تعادل فیزیکی بدن را بهم می زند.

درطول دوران بارداری سلول های بدن مقدار زیادی آب در خود نگه می دارند که پس از زایمان این میزان آب اضافی به شکل عرق و ادرار از بدن دفع می گردد. پس از زایمان تعریق شدت می یابد. حجم ادرار نیز به نحو شگرفی افزایش می یابد و به دو برابر میزان عادی می رسد. دراین زمان بعلت آنکه جدار مثانه کش آمده است قادر نیست بخوبی ادرار را تخلیه کند و بنابراین همواره احساس پری مثانه به مادر دست می دهد.

کوچک شدن رحم با سرعتی باور نکردنی

انقباضات رحم بعد از تولد نوزاد تمام نمی شود و علت آن واضح است. درهنگام زایمان رحم به اندازه یک هندوانه 2/1 کیلوگرمی است که تقریبا 25 برابر اندازه رحم غیر باردار است. درعرض چند دقیقه پس از زایمان رحم شروع به جمع شدن و کوچک شدن می کند و الیاف متقاطع آن به همان صورتی که برای خارج کردن جنین منقبض میشوند، سفت می شوند. این انقباضات کرامپ هایی ایجاد می کند که پس درد نامیده می شوند. (معمولا پس درد در زایمان های بعدی شدید تر است و ممکن است نیاز به مسکن داشته باشد.)

رحم بسرعت جمع می شود درعرض یک هفته به نصف اندازه هنگام زایمان می رسد و در پایان هفته دوم حجم آن تقریبا 330 سی سی شده و در هفته چهارم کاملا به اندازه قبل از بارداری یعنی 60 سی سی می رسد. با اینحال تعداد سلول های داخل رحم کاهش نمی یابند، نوعی تجزیه شیمیایی پروتئینی در داخل سلول ها موجب روی هم خوابیدن و کوچک شدن آنها به 10/1 اندازه قبل از بارداری می شود.

داخلی ترین لایه سلول های رحمی (به نام دسی دوای اندومتر) که در دوران بارداری کشیده شده بودند رفته رفته جدا شده و از بدن خارج می شوند. نتیجه اینکه ترشحات شبیه قاعدگی تا چند هفته ادامه می یابد. این ترشحات در ابتدا قرمز روشن است و کم کم روشن تر می شود و تا قبل از آنکه قطع شود به سفید یا زرد تبدیل متمایل می شود.

بازگشت اعضای داخلی به محل قبلی خود

رحم در حال رشد در دوران بارداری بسیاری از اعضای داخلی نظیر معده، روده کوچک، روده بزرگ، مثانه و قلب را به بالا و به طرفین می راند. پس از تولد نوزاد طولی نمی کشد که اعضای داخلی بدن شما به محل قبل خود باز می گردند. این حرکت اعضای داخلی ممکن است یکی از دلایل بی اختیاری دفع ادرار یا مدفوع پس از زایمان باشد. معمولا این بی اختیاری موقتی و کوتاه است و درعرض چند هفته همه چیز به حالت عادی باز خواهد گشت.

تغییرات هورمونی

تنظیم کننده تغییرات بدن در دوران بارداری و پس از آن نوعی ماده فعال بیو شیمیایی است که هورمون جنسی نام دارد. در دوران بارداری، استروژن باعث شل شدن و کش آمدن سلول ها و احتباس آب در آنها می شود و کاهش ناگهانی آن پس از زایمان (در عرض سه ساعت اول پس از زایمان میزان استروژن تا 90% کاهش می یابد) باعث نرم و مرطوب شدن بافت ها می گردد. هورمون پروژسترون سلول های عضلات رحم را تا موقع زایمان در حال آمادگی کامل نگه می دارند. وقتی پس از زایمان سطح پروژسترون در خون بطور ناگهانی کاهش یابد، بسیاری از فرآیند های بدن که در دوران بارداری کند و یا متوقف شده بودند، به کار می افتند. مثلا ریزش طبیعی موی سر؛ بسیاری از خانم ها سه ماه پس از زایمان دچار ریزش شدید می شوند. هورمون های بارداری تغییراتی نیز در پستانها بوجود می آوردند و باعث می شوند که شبکه ای از مجاری درونی، پمپ سلولی و حباب های مولد شیر بوجود آیند. به محض آنکه پس از تولد سطح استروژن و پروژسترون در خون کاهش می یابد، هورمونهایی که پرولاکتین و اکسی توسین نامیده می شوند همراه با عمل مکیدن نوزاد، تولید شیر را تحریک می کنند. اگر در اولین دفعات شیر دهی دچار کرامپ های شکمی شوید به این دلیل است که اکسی توسین باعث انقباضات رحم نیز می شود.

تغییرات هورمونی بعد از زایمان بر دستگاه عصبی مرکزی نیز تاثیر می گذارد و باعث تحریک احساسات مادر در ماه های اول پس از زایمان می شود. احساس فشار روحی و اندوه در هفته های اول پس از زایمان طبیعی است و اندوه پس از زایمان نامیده می شود ولی اگر احساس شک، ناامیدی و خستگی پس از دو هفته از بین نرود باید موضوع را با پزشک خود درمیان بگذارید. ممکن است به بیماری جدی تری به نام افسردگی پس از زایمان دچار شده باشید.

اگر خواندن این مقاله و اطلاع از این تغییرات شما را خسته و خواب آلوده می سازد تعجبی ندارد. تبدیل شگرف یک خانم باردار به یک مادر واقعا گیج کننده است! ولی در عین حال یک معجزه به حساب می آید. بدن شما که انعطاف پذیری چشمگیری دارد می تواند در عرض چند هفته از سیر تغییراتی که در عرض 9 ماه طی کرده است به جای اول باز گردد. نگران نباشید. همه چیز بخوبی پیش خواهد رفت بخصوص با کمک موجودی با شکوه و تازه وارد: نوزادی زنده که نفس می کشد!