تغذیه و سلامت کودکان

*- چون کودکان در مرحله ی رشد سریع هستند، نیازهای تغذیه ای شان اهمیت خاصی دارد وهر نوع اختلالی که درتغذیه ی آنان پیش آید، می تواند موجب وارد آمدن لطمات شدیدی به رشد آنان شود؛

*-برخی از عوارضی که به علت تغذیه ی غلط  در سلامت کودکان ایجاد می شود، چنانچه به سرعت درمان نگردد، جبران ناپذیر بوده و ممکن است تا آخر عمر گریبان گیر آنان باشد؛

*- کودکان حساس تر و آسیب پذیرتر از بزرگسالان هستند و کمبود ها و اختلالات تغذیه ای موجب کاهش قدرت ایمنی آنان می شود، هم چنین آنها را رنجور، بیمار و ناتوان خواهد ساخت؛

    کودکان درمرحله ی یادگیری سریع هستند و تغذیه ی ناکافی و  نامناسب می تواند قدرت یادگیری و حافظه ی آنان را تا حد قابل توجهی کاهش دهد و این امر می تواند، در آینده ، نیروی فعال جامعه را فلج کرده و خسارات عظیم و جبران ناپذیری به سلامت جامعه وارد سازد.

    – بنابراین با توجه به اهمیت خاص سلامت کودکان و جایگاه مهمی که این گروه درخانواده و جامعه دارند، لازم است به تغذیه و سلامت آنان توجه کافی مبذول شود.

    – برای تشخیص این که آیا تغذیه ی کودکانمان صحیح و مناسب است یا نه ،مهم ترین گام ، بررسی اثراتی است که تغذیه روی سلامت آنان به جا می گذارد. با چندین معیار می توانیم به کفایت و تعادل تغذیه ی کودکان پی ببریم؛

معیارهای کفایت و تعادل تغذیه ی کودکان :

    رشد؛

    – وضعیت ظاهری و فیزیکی کودک؛

    – قدرت یاد گیری ؛

    – تحرک و شادابی ؛

    – مقاومت در برابر بیماری ها .

    چنانچه کودک ، لاغر و کم وزن باشد و وزن گیری منطبق با استاندارد انجام نشود، باید چاره ای موثر وعاجل اندیشید. درچنین مواردی یکی از مهم ترین اقدامات ، توجه به وضعیت تغذیه ای کودکان است. کمبودهای تغذیه ای به رشد کودکان لطمه زده و رشد آنان را دچاراختلال خواهد کرد .

    بعضی ازافراد تصور می کنند، رشد قدی کودک، صرفا” یک عامل ژنتیک است و به طور کامل تحت تاثیر ارث قرار دارد. البته ارث، به طور مسلم در رشد قدی افراد موثر است؛ ولی دربسیاری از جوامع توانسته اند با تغذیه ی صحیح، کافی و متعادل و نیز ورزش مناسب و مداوم ، به رشد همگان کمک کرده و افزایش قابل توجهی در رشد قدی آنان ایجاد کنند . به طور کلی تغذیه ی کافی ، صحیح و متنوع در رشد کودکان تاثیر زیادی دارد.

دربین مواد مغذی ، عواملی که تاثیر بیشتری در رشد دارند،

 پروتئین – انرژی  – ویتامینA- ویتامینDو

 املاحی مانند: کلسیم ، فسفر، ید و روی

 مواد پروتئینی این مواد دارای دو منبع حیوانی و گیاهی هستند.

    منابع حیوانی پروتئین عبارت اند از : انواع گوشت قرمز، مانند: گوشت گوساله و گوسفند ، گوشت سفید مانند مرغ و ماهی، امعاء و احشا مانند جگر، دل و قلوه ، مغز، زبان ،  شیر و لبنیات و تخم مرغ .

    منابع گیاهی پروتئین عبارت اند از: حبوبات ، غلات و مغزها. لازم به ذکر است که منابع حیوانی پروتئینی دربدن کاربرد بهتری دارند و تقریبا” به طور کامل تری به مصرف رشد ، سازندگی ، ترمیم و تولید هورمون ها، آنزیم ها وآنتی بادی ها می رسند.

    پروتئین های گیاهی از نظراسید های آمینه ی اساسی ، کامل نیستند، بنابراین  کاربرد ضعیف تری دربدن دارند؛ ولی چنانچه مخلوطی از دو نوع پروتئین گیاهی به طور مثال مخلوطی از «غلات وحبوبات» مثل عدس پلو یا  « حبوبات و مغزها» مثل خوردن چند عدد گردو پس از یک غذای حاوی حبوبات ویا « غلات و مغزها» مثل شیرینی های گردویی ، بادامی یا نان کنجدی مصرف شوند، دراین صورت ، اسیدهای آمینه یک دیگر را کامل کرده و کاربرد تغذیه ای آن ها در بدن بالا می رود و به طور کامل تری به مصرف می رسند.

    البته کودکان و نوجوانان که درحال رشد هستند و نیاز به پروتئین بیشتری دارند، باید مقدار بیشتری پروتئین حیوانی در برنامه ی غذایی روزانه ی خود بگنجانند.

انرژی

    برای رشد و ساخته شدن سلول ها، نیاز به انرژی است ؛ برای تامین انرژی کودکان باید همزمان از مواد نشاسته ای مانند برنج ، نان، ذرت ، ماکارونی ، آرد ، گندم ، جو و چربی ها مانند کره و روغن های گیاهی وهمچنین مغزها از قبیل گردو، بادام ، پسته ، بادام زمینی ، بادام هندی ، فندق و تخمه استفاده کرد. میوه های شیرین نیز، ا زمنابع غنی انرژی محسوب می شوند.

    توجه داشته باشید که درمصرف مواد  انرژی زا هرگز نباید افراط کرد؛ زیرا موجب افزایش وزن وچاقی می شود.

    وزن بدن ، معیار خوبی جهت تخمین کفایت یا کمبود مصرف مواد انرژی زا است، چنانچه وزن کودک کمتر از حد استاندارد باشد ، نشانه ی کمبود انرژی است و لذا باید مصرف مواد انرژی زا را افزایش داد.

    اگر وزن ، بیش از حد استاندارد باشد نشان دهنده ازدیاد مصرف مواد انرژی زا است که در این صورت باید مصرف کربوهیدرات ها وچربی ها را محدود کرد.

ویتامینA

    این ویتامین تاثیر قابل توجهی در رشد دارد و چنانچه کودکان و نوجوانان دچار کمبود این ویتامین شوند، به رشد آنان لطمه وارد شده  و کوتاه قد باقی خواهند ماند.

    ویتامینA در موادی مانند جگر، کره حیوانی ، زرده ی تخم مرغ ،  شیر و لبنیات پر چرب وجود دارد .بهتر است غذای کودکان کم اشتها را با این مواد تکمیل کنید.

    منابع گیاهی ویتامینA  عبارت اند از: سبزی هایی  که دارای برگ سبز تیره ، زرد تیره و نارنجی هستند؛  مانند سبزیجات برگی ، هویج ، گوجه فرنگی و میوه هایی مانند طالبی ، زردآلو، شلیل و هلو.این مواد را بصورت تازه و کاملا شسته شده، در اختیار آنها بگذارید

ویتامینD

    ویتامینD از طریق تابش اشعه ی ماوراء بنفش نور خورشید به پوست ، در بدن تولید می شود. درتولید ویتامینD در بدن، این عوامل موثر اند:

    الف – شدت تابش نور خورشید به پوست  ، ب – مدت زمان تابش ،ج – کیفیت تابش نورخورشید

     بنابراین سه مورد  باید نور خورشید بصورت ملایم ،  به مدت نیم ساعت در روز، به طور مستقیم ( نه از پشت شیشه)  به پوست کودک بتابد تا مقدار کافی ویتامینD در بدن تولید شود.

کلسیم و فسفر

    کلسیم و فسفر املاحی هستند که ماده ی اصلی استخوان ها را تشکیل می دهند. چنانچه دردوران رشد، کلسیم و فسفر به میزان کافی مصرف نشود، در رشد آنها اختلال ایجاد شده و روند رشد به خوبی و به طور کامل انجام نخواهد شد.

    – بهترین منبع غذایی کلسیم و فسفر، شیر و لبنیات است ؛ البته این دو ماده ی معدنی در سبزی ها ، حبوبات و مقداری هم درغلات وجود دارند . برای جذب  بهتر کلسیم و فسفر، ویتامینDلازم است. بنابراین برای رشد واستخوان سازی ، علاوه بر کلسیم و فسفر، مقدار کافی ویتامینD نیز باید در بدن وجود داشته باشد.

    – محیط اسیدی ، جذب کلسیم را افزایش می دهد ؛ بنابر این مصرف مواد حاوی کلسیم همراه با مواد حاوی ویتامینC ، موجب ارتقای جذب کلسیم غذا می شود.

    – برعکس وجود اگزالات ( ماده ای که دربعضی سبزی ها مانند اسفناج و کلم وجود دارد ) و نیز فیتات ( که درغلات موجو د است ) از جذب کلسیم جلوگیری می کند.

    شیر بهترین منبع کلسیم و فسفر است چون شیر دارای ویتامینD است ، نسبت کلسیم به فسفر در شیرمناسب است و لا کتوز ( قند شیر) به جذب کلسیم کمک می کند .

ارتباط عاطفی همراه با غذا

 بی اشتهایی در کودکان

مشکل کم اشتهایی کودکان در حال حاضر به صورت یک مشکل همگانی برای مادران درآمده است. همانطور که در قرن بیستم چاقی یک مشکل سلامتی کودکان شده است، بی اشتهایی و کم اشتهایی هم جزء معضلات تغذیه کودکان است و دلیل آن کاهش تحرک کودکان، کاهش فضای سبز و زندگی آپارتمان نشینی است. شمادر درجه اول توجه کنید چه چیزی موجب افزایش اشتهای او می شود. فعالیت زیاد؟ هم نشینی و غذا خوردن با کودکان دیگر؟ غذا خوردن با بزرگترها؟

    مطمئن باشید با اصرار کردن به هیج وجه غذا خوردن کودک بهتر نخواهد شد. شما خودتان تصور کنید کسی دائم به شما بگوید بخور بخور، اشتهایتان کور نمی شود؟ پس اصرار زیاد فایده ای ندارد و هیچ وقت به زور به او غذا ندهید تا باعث زدگی او از غذا شود. نمی گویم به غذا خوردنش بی توجه باشید، نه! فقط اصرار بیش از حد نکنید.

    بیشتر بچه ها فرم پیتزا را خیلی دوست دارند و یا اینکه دوست دارند غذا را در دست بگیرند و بخورند.

    غذا دادن به کودکان خصوصاً بچه های کم اشتها کاری است صبر و حوصله زیادی می خواهد.

    اگر کودکتان غذا نمی خورد، بایداو را نزد کارشناس تغذیه و همچنین در صورت نیاز نزد روانشناس ببرید.

    * او را در تهیه غذا شرکت دهید. از کودکتان- مخصوصا اگر دختر است- بخواهید در بعضی از کارهای بی خطر آشپزی به شما کمک کند و هنگامی که سفره را پهن کردید به اعضای خانواده اعلام کنید که غذای امروز را با کمک او آماده کرده اید و از اهل خانه هم بخواهید- ولو اینکه از آشپزی شما ناراضی هستند- از غذا تعریف کنند. مسلما این برخورد باعث خواهد شد که بچه نسبت به غذایی که خودش تهیه کرده است، رغبت نشان داده و مقدار بیشتری از آن را بخورد.

    * در حین غذا خوردن داستان مملی را برایش تعریف کنید که« غذا نخورد و کوچک شد و گربه آمد مملی را برد. ولی مملی خودش را نجات داد و آنقدر غذا خورد تا بزرگ و بزرگتر شد.»

    * سعی کنید با قول هایی که بیشترشان عملی نیستیا وعده خوراکی هایی مثل شکلات و شیرینی که تنها اشتهای او را کورمی کند به او غذا ندهید. به او وعده دهید با او نقاشی یا بازی خواهید کرد

    * حتماً در نحوه ی غذا دادن به کودک خود و نیز طعم و رنگ و ظاهر غذا دقت کنید. در درجه اول باید غذایی را برای او تهیه کنید که دوست داشته باشد. این دوست داشتن بستگی به چند چیز دارد:

    – اول اینکه اگر غذای رنگی برایش جذاب تر است، غذاهایی با رنگ های متنوع برای او تهیه کنید؛ مثلا ًیک ران مرغ پخته با سس قرمز؛ دوعدد هویج پخته با سس سفید؛ یک تکه نان یا چند قاشق برنج به نحوی که بیشتر دوست دارد با فلفل سبز یا کاهوی ریز شده در یک بشقاب بگذارید. از رنگ غذاها برایش تعریف کنید و با او صحبت کنید .

    – دیگر اینکه اگر غذایش را سرد دوست دارد و توجه شما را می طلبد، جدا از بقیه افراد خانواده به او غذا بدهید.

    – غذا را به فرمی بدهید که او دوست دارد. غذاها به فرم انگشتی، رنگی، جذاب و سرد برای کودکان مطلوب هستند. مثلا بیشتر بچه ها فرم پیتزا را خیلی دوست دارند و یا اینکه دوست دارند غذا را در دست بگیرند و بخورند. اگر فرم غذا را مثلاً بصورت پیتزا دوست دارد هفته ای 2 تا 3 بار، روی هر نان قابل استفاده ای گوشت یا مرغ پخته بگذارید و بر روی آن پنیر پیتزا و سس قرمز بریزید و به این فرم غذا را به او بدهید.

    غذاهایی با رنگ های متنوع برای او تهیه کنید؛ مثلا ًیک ران مرغ پخته با سس قرمز؛ دوعدد هویج پخته با سس سفید؛

    راه دیگر این است کهببینید کودکتان برای غذا خوردن چه شرایطی را در نظر می گیرد و حتی الامکان آن را بپذیرید و فراموش نکنید آنچه از نظرما نامعقول است، شاید برای کودکتان- در آن شرایط – کاملا معقول و پذیرفتنی باشد و قبول آن باعث بهبود وضعیت روحی کودک شود.

    حتما قضیه ابن سینا و شاهزاده ای را که فکر می کرد گاو است، می دانید. ” شاهزاده به هیچ وجه غذا نمی خورد و می خواست تا قصابی را برای ذبح کردنش احضار کنند. ابن سینا در هیات قصاب نزد شاهزاده رفت و گفت: این گاو لاغر است. به او غذا بدهید تا چاق شود. آنگاه او را قربانی خواهم کرد. آن وقت شاهزاده برای ذبح شدن شروع به خوردن غذا کرد. هنگامی که کمی غذا خورد، حالش بهبود یافت و بیماری او برطرف شد.”

هیئت تحریریه نی نی سایت