خواب شب مهم است
خواب شب هنگام و خواب در طول روز تفاوت بسیار دارند. در خواب شبانه فواید عظیمی نهفته است که در خواب روز وجود ندارد. غدّۀ پینهآل ملاتونین را ترشح می‌کند که تأثیر مستقیمی بر خواب دارد. ترشح این مادّه در تاریکی بیش از ترشح آن در روشنایی است.به همین علت است که امروزه محققان معتقدند خواب شبانه ناکافی، علاوه بر خواب‌آلودگی در طول روز می‌تواند موجب بیماری‌هایی چون چاقی، سندرم متابولیک، کبد چرب، دیابت، افسردگی و حتی سرطان شود.
کیفیت و تعادل در خواب
تنها کم خوابی نیست که می‌تواند موجب بیماری شود، بلکه زمان، مدت و کیفیت خواب همگی در این قضیه نقش دارند. به طوری که متخصصان معتقدند، لازم است تعادل در خواب و بیداری بر قرار باشد تا فرد سالم بماند.متاسفانه امروزه کمتر به این مساله توجه می‌شود، بخصوص در تعطیلات اغلب مردم تا دیر وقت بیدارند، مهمانی می‌روند، در خیابان، رستوران‌ها و مغازه‌ها می‌چرخند و گاهی کودکان هم تا چندین ساعت بعد از نیمه شب همراه بزرگترها بیدار می‌نشینند و تلویزیون تماشا می‌کنند. غافل از اینکه با این سبک زندگی زمینه بیماری خود و فرزندانشان را فراهم می‌کنند.
طب سنتی ایران نه تنها برای مدت و زمان خواب بلکه برای شرایط خوابیدن، محیط آن و وضعیت بدن در زمان خواب هم توصیه‌هایی دارد که مختصری از آن را برایتان بازگو می‌کنیم:
- بهترین زمان خواب بر اساس دانش کرونوبیولوژی انسانی هنگام دوره تاریکی طبیعت، یعنی از ساعت 10 شب تا سحر( کمی قبل از اذان صبح) است، زیرا چندساعت مانده به نیمه شب، سطح کورتیزول خون افت پیدا می‌کند و اگر در این ساعت به خواب بروید، صبح راحت‌تر و با هوشیاری و نشاط بیشتر از خواب بیدار می‌شوید. دیدن طلوع آفتاب به قدری نشاط آور است که به عنوان روشی برای درمان افسردگی‌ها مطرح شده است. بنابر این سعی کنید شب‌ها قبل از نیمه شب بخوابید و سحرخیز باشید تا کامروا شوید.
- طول مدت خواب به طور متوسط بین 6 تا 10 ساعت باید باشد، که البته برای افراد مختلف بسته به سن و مزاج و فصل متفاوت است. اما خواب کمتر یا بیشتر از این حد برای اغلب افراد مضر است. اگر کسی بیش از اندازه بخوابد کم کم بعضی از اعمالش دچار ضعف و اختلال می‌شود. حافظه‌اش افت می‌کند، مزاجش سرد و بیماری‌های مفصلی و بلغمی در او زیاد می‌شود.
- لازم است یکی دوساعت بعد از خوردن غذا به رختخواب بروید نه بلافاصله بعد از غذا خوردن، به خصوص اگر ریفلاکس دارید و معده‌تان ترش می‌کند. البته خواب با شکم خالی هم توصیه نمی‌شود، زیرا موجب ضعف و لاغری است.
- بهتر است ابتدا برای مدتی به پهلوی راست و سپس به پهلوی چپ بخوابید، سپس دوباره به پهلوی راست برگردید. یادتان باشد خوابیدن به شکم اگر چه به هضم کمک می‌کند اما به علت عوارض دیگر، توصیه نمی‌شود، بهترین وضعیت خوابیدن، خواب به پهلوی راست و چپ به طور متناوب است. به پشت خوابیدن هم اگرچه برای انبیا و اولیا توصیه شده اما برای افراد عادی مضر بوده و می‌تواند موجب ایجاد خلط پشت حلق و درد در ناحیه کمر شود.
- در آفتاب و زیر نور مهتاب یا چراغ نخوابید. این کار نه تنها موجب سردرد است؛ بلکه تحقیقات تازه نشان داده خوابیدن زیر نور چراغ می‌تواند باعث اختلال هورمونی و چاق شدن خانم‌ها شود.
- تا جایی که می‌توانید از خوابیدن در روز خودداری کنید، به خصوص خواب نزدیک غروب و بین الطلوعین (از طلوع فجر صادق تا طلوع آفتاب)، زیرا در این ساعات هورمون‌های استرس زیاد می‌شوند. متخصصان طب سنتی معتقدند خواب روز برای بیماران مفصلی با سوء مزاج سرد وتر موجب شدت بیماری، افزایش وزن و احساس کسالت می‌شود.
- محل خواب باید تمیز و نرم باشد؛ بوی بدی نداشته باشد؛ امن باشد؛ عاری از حیوانات موذی باشد؛ محل خواب هر شخص باید بر حسب مزاج وی، دمای مناسبی داشته باشد؛ فرش یا تخت و لباس خواب باید بر حسب مزاج شخص و فصل تنظیم شود؛ مثلاً، در گرما و گرممزاجان از کتان و در سرما و افراد سرد مزاج از پنبه و حریر حلاجیشده باشد. خواب بر زمین سرد و نمناک مناسب نیست و موجب بیحسی بدن، سستی و درد کمر می‌شود.
- اتاق خواب باید دارای تهویۀ مناسب و رطوبت کافی باشد؛ خشکی بیش از حد هوای اتاق مانع خواب مناسب می‌شود.
- بهتر است رختخواب فقط محل خواب و استراحت باشد بنابراین از مطالعه، تماشای تلویزیون یا غذا خوردن در آن پرهیز کنید.
- در هنگام خواب حتماً از روانداز استفاده كنید؛ زیرا نياز به پوشش در هنگام خواب در هر فصلي كه باشد، از هنگام بيداری بیشتر است.
توصیه‌هایی برای رفع بی‌خوابی مادران باردار در ایام نوروز
اگر در ایام تعطیلات نوروز شب‌ها خوابتان نمی‌برد و دچار بی‌خوابی شده‌اید، لازم است برای رفع آن زودتر اقدام کنید تا سلامتی‌تان به خطر نیفتد. از نظر طب ایرانی مهم‌ترین اقدام برای رفع بی‌خوابی ارزیابی علت آن و از بین بردن و رفع سبب است.شاید علت بی‌خوابی شما این باشد که صبح زیاد می‌خوابید. در روزهای کاری معمولا صبح زود بیدار می‌شدید و سر کار می‌رفتید یا برای روانه کردن بچه‌ها به مدرسه بلند می‌شدید. اما حالا تا نزدیک ظهر می‌خوابید و بدیهی است که شب مانند گذشته خوابتان نبرد. پس اولین اقدام برای رفع بی‌خوابی شبانه این است که صبح زودتر بیدار شوید و در طول روز هم نخوابید مگر در حد یک ربع تا 20 دقیقه قبل از ناهار.
علت دیگر بی‌خوابی شما ممکن است این باشد که شب تا کمی قبل از زمان خواب از موادی که مانع خواب می‌شوند استفاده می‌کنید. چای پر رنگ، چای سبز، قهوه، کاکائو، نسکافه، شکلات، غذاهای سنگین و سرخ کرده، گوشت شتر،گاو، گوساله، آب یخ، مواد غذایی محرک و پر ادویه، عدس و حبوبات نفاخ، مواد غذایی تلخ و تند و شور، غذاهای آماده و کارخانه‌ای و فریزری باعث بی‌خوابی می‌شوند.
قبل از خواب در محیط پر از سرو صدای زیاد قرار نگیرید. از نگاه کردن به اشیای نورانی و براق خودداری کنید. از فعالیت‌های شدید ذهنی یا جسمی مانند بازی‌های رایانه‌ای، حضور مداوم و طولانی در فضاهای مجازی اینترنتی و مشاجره و عصبانیت، قبل از خواب دوری کنید. تکنیک‌های ریلکسیشن و آرامش بخش قبل از خواب هم کمک می‌کنند. طاقباز دراز بکشید و پلک‌ها را روی هم بگذارید. نیمه راست و چپ بدن را با هم مقایسه و متعادل کنید و سپس 10 بار تنفس عمیق با مکث و حبس نفس انجام دهید. اگر با 10 بار تنفس خوابتان نبرد این کار ار بیشتر انجام دهید.
غذاهای مفید برای بی‌خوابی
10-12 عدد بادام را خیس کنید و سپس پوست کنده و رنده کنید و با شیر بز به شکل حریره بادام درست کنید و چندبار در روز میل کنید. این غذا حتی می‌تواند شام خوبی برای شما باشد. روزی 21-30 عدد مویز به عنوان میان وعده نوش جان کنید. عصرها فالوده سیب بخورید. یکی دو عدد سیب را رنده کرده و با کمی گلاب یا بید مشک و یک قاشق عسل یا شکر مخلوط کنید. فالوده سیب خواص زیادی دارد که یکی از آنها کمک به ایجاد آرامش و رفع بی‌خوابی است. کاهوی تازه با سکنجبین شیرین و کمی دارچین هم از خوراکی‌های خوب است که از قدیم برای رفع بی‌خوابی توصیه شده است. غذای دیگری که مناسب شام است سوپ جو با گشنیز و اسفناج و شوید تازه است. بهتر است در این سوپ از گوشت پرندگان کوچک استفاده کنید.
درمان‌های گیاهی برای خواب خوب
برای اینکه شب خواب راحتی داشته باشید، دست کم روزی 15 دقیقه ورزش یا پیاده‌روی تند داشته باشید. شب‌ها با آب نیم گرم دوش بگیرید سپس نیم تا یک ساعت استراحت کنید و شام سبک میل کنید و قبل از خواب همسرتان خواهش کنید بدن و پشت شما را آرام و ملایم ماساژ دهد. اگر همسرتان خسته است یا حوصله ندارد، می‌توانید روغن بنفشه، نیلوفر، بادام، کدو و گل سرخ تازه را روی پیشانی و پشت گوش و داخل پره‌های بینی بمالید. پاشویه با جوشانده بنفشه، گل سرخ ، تخم کاهوی کوبیده و گشنیز به مدت 20 دقیقه تا زانو به شما کمک می‌کند راحت‌تر به خواب بروید. یادتان باشد که اتاق خواب شما باید کاملا تاریک و بی‌صدا و رختخوابتان نرم و راحت باشد. از چراغ خواب استفاده نکنید و دمای اتاق را معتدل نگه دارید.
نوشیدنی‌های مفید برای بی خوابی
یک سوم لیوان آب کاهو را با دو سوم لیوان آب سیب و یک قاشق مربا خوری آب لیموی ترش تازه مخلوط کنید و روزی 3 بار میل کنید.
ماءالشعیر طبی درست کنید. یک پیمانه جو را در 14 لیوان آب بجوشانید و کف آن را بعد از چند جوش خالی کنید و دوباره تا 14 برابر آب بریزید و بگذارید آرام با حرارت ملایم بجوشد تا جوها شکفته شوند. قبل از سرد شدن آن را صاف کنید و آب آن را در یخچال نگه دارید و روزی 3 لیوان میل کنید.
آب انار شیرین با گلاب و شربت گلاب در طول روز به رفع بی خوابی کمک می کنند. به جای چای به خصوص در ساعات آخر شب از شربت گلاب و بهار نارنج و بید مشک با شکر یا عسل میل کنید. جوشانده مخلوط یک قاشق چای‌خوری گل گاو زبان، بادرنجبویه، سنبل الطیب با کمی لیمو عمانی و نبات برای بی‌خوابی مفید است؛ اما زیاده‌روی در مصرف این دم نوش‌ها برای خانمهای باردار ممکن است مضر باشد و بهتر است تنها با توصیه پزشک و در حد کم مصرف شود. در عوض می‌توانید از بوییدن گلاب، بید مشک و ریحان و نیلوفر یا ترکیب آنها کمک بگیرید که برای بارداری شما خطری ایجاد نکند. این عطرها را کنار تخت خود بگذارید تا بوی آن به مشام شما برسد. بوییدن این عطرها در طول روز هم به آرامش شما و بهبود خواب شب شما کمک می‌کند.
