دردسر‌های‌یبوست کودک برای پدر و مادر

نی نی سایت: بی‌قراری‌های نوزاد و گریه‌هایش در هنگام عمل دفع یکی از صحنه‌های آشنا برای بسیاری از ما است که شاید نشان از دشواری در دفع و یبوست باشد. بر همین اساس ما با دکتر حسن‌علی صابری، متخصص کودکان و نوزادان درباره یبوست نوزاد و درمان آن پرسیدیم.
بسیاری از والدین کار نکردن شکم را با یبوست اشتباه می‌گیرند و تصور می‌کنند اگر شکم فرزندشان 5 یا 6 روز کار نکند، او دچار یبوست شده است. اما در واقع بچه‌هایی که بعد از این مدت، شکمشان بدون درد و معمولی کار می‌کند و مدفوعشان حالت طبیعی دارد، روند طبیعی خود را طی می‌کنند.
نشانه‌های یبوست
یبوست را باید از دو نظر بررسی کرد، یکی از نظر قوام مدفوع و یکی مدت زمان آن. بچه‌هایی که یبوست دارند، مدفوعشان حالت سفت و سنگی دارد. مدت زمان کار کردن شکم نیز در بچه‌ها متفاوت است مثلا نوزادان کمتر از یک سال اگر هر 6 یا 7 روز یک بار هم شکمشان کار کند طبیعی است اما برای سنین بالاتر این تعریف صدق نمی‌کند. اما اگر کودک همراه با دفع مدفوع، درد داشته باشد، زور بزند و گریه کند و مدفوعش نیز حالت بسیار سفت داشته باشد، دچار یبوست شده است.
یبوست به دلیل اختلالات عملکردی و اختلالات ارگانیک اتفاق می‌افتد که هر‌کدام روش درمان مخصوص خود را دارند. نوزادانی که مقعدشان تشکیل نشده و یا بسته شده باشد دارای اختلالات ارگانیک هستند. اما اختلالات عملکردی شایع‌ترین علت یبوست است که در اثر آن شکم نوزاد ورم می‌‌کند، نفخ دارد و در هنگام دفع زور می‌زند و گریه می‌کند. تیروئید و کم‌کاری آن نیز باعث یبوست نوزاد می‌شوند که کارکرد این غده باید بررسی شود.

حواستان به دفع بچه باشد
عوامل دیگری هم هستند که هیچ علتی ندارند مانند کودکی که مدام یبوست دارد اما همه آزمایش‌های او طبیعی هستند و هیچ مشکلی را نشان نمی‌دهند که در این صورت جزو اختلالات عملکردی محسوب می‌شوند. مادران با کمی توجه به رفتار فرزندشان در هنگام رفتن به دستشویی یا حالت دفع می‌توانند پی ببرند که او یبوست دارد یا نه. به همین دلیل نقش مادران در تشخیص این بیماری بسیار مهم است. اگر کودک در سنی است که خودش به تنهایی دستشویی می‌رود و دچار یبوست باشد، هنگام دفع مدفوع زور می‌زند و از درد شکایت می‌کند و به نحوی آن را بروز می‌دهد. همچنین در موارد شدید‌تر اگر مادر در حمام ببینند که شکم فرزندش بیش از حد طبیعی باد کرده است، باید بدانند که او ممکن است دچار یبوست باشد.
سن نوزاد در بروز این بیماری مهم است و در نوزادان و کودکان متفاوت است. پدر و مادر‌ها باید بدانند که دفع طبیعی نوزادانی که کمتر از یک ماه دارند، به دلیل تغذیه از شیر مادر، از یک بار تا 6 بار در روز متغیر است. به تدریج با بالا رفتن سن نوزاد و استفاده از غذای کمکی تعداد این دفعات کم می‌شود و معمولا بچه‌های بالای یک سال به طور میانگین 2 یا 3 بار در روز مدفوع خود را دفع می‌کنند.
یبوست حتما باید درمان شود، چون در غیر این صورت ممکن است در اثر جمع شدن مدفوع در روده، بستر برای رشد میکروب‌ها، باکتری‌های روده فراهم شود و سفت شدن مدفوع باعث انسداد روده در نوزاد خواهد شد.
مراقب انسداد روده باشید
یکی از شایع‌ترین مشکلات بعد از انسداد روده بر اثر یبوست، نشت مدفوع از روده است. نشت مدفوع زمانی صورت می‌گیرد که حاشیه مدفوع مانده و سفت شده در روده، دیواره آن را سوراخ می‌کند و مدفوع عادی که به دنبال مدفوع سفت شده قرار دارد از این سوراخ به بیرون نشت می‌کند. به همین دلیل کودکانی که دچار نشت روده شده‌اند همیشه شلوارشان کثیف است و لکه‌های مدفوع داخل آن دیده می‌شود. در این مواقع بچه‌ها به دلیل ترس از دفع دردناک، خود را نگه می‌دارند و در پی آن کم‌اشتها می‌شوند. همچنین یبوست باعث می‌شود که کودک پس از مدتی در جای نامناسب دفع خود را انجام دهد چون دیگر اراده‌ای برای کنترل آن ندارد.
یبوست علاوه بر مشکلات فیزیولوژیک، از نظر روانی نیز روی بچه تأثیر می گذارد و باعث می‌شود او از بازی در جمع کنار بکشد. همچنین این مشکل در رشد و نمو کودک هم تأثیر منفی دارد.

درمان و تسکین درد دفع
–  بهترین درمان برای یبوست، رژیم غذایی مناسب است. کودکانی که غذای کمکی می‌خورند، باید سوپ و مایعات بیشتری میل کنند و از غذا‌های پر‌فیبر مثل انواع سبزی‌ها و میوه‌ها استفاده کنند.
– استفاده از روغن زیتون در سالاد و غذای کودک هم بسیار موثر است.
– بهترین روش برای کم شدن درد کودک در هنگام دفع، نرم کردن مقعد با پماد ویتامین AD یا ژل لیدوکائین است.
– اخیرا برای درمان یبوست، از روش درمان گیاهی با پارافین خوراکی استفاده می‌کنند که بسیار موثر واقع شده است.
– در درمان شیمیایی معمولا از دو ماده ملین بیزاکودیل و سنا استفاده می‌کنند که توصیه نمی‌شود و در صورت مصرف احتمال خطر پارگی روده وجود دارد.
– در صورت حاد شدن یبوست، روده ‌دچار آسیب و پارگی می‌شود و برای درمان آن چاره‌ای نیست به جز عمل تنقیه و تخلیه رکتوم.