مادر شدن به شرط سلامت

نی‌نی سایت: دکتر شهرزاد انصاری، متخصص زنان و زایمان – پیشگیری از بروز مشکلاتی که سلامت مادر و نوزاد را تهدید می‌کند، با انجام چند آزمایش ساده پیش از بارداری بسیار کم استرس‌تر و کم هزینه‌تر از درمان آنها است. به همین دلیل آزمایش‌های مختلفی به عنوان آزمایش‌های روتین دوران بارداری معرفی شده است. این آزمایش‌ها به ۳ گروه آزمایش‌های پیش از بارداری، دوران بارداری و پس از تولد نوزاد تقسیم می‌شوند و ما در این مقاله به بررسی آزمایش‌های گروه اول می‌پردازیم.

قدم اول، مشاوره
اصلی‌ترین کار قبل از انجام آزمایش‌های مخصوص بارداری، مشاوره قبل از بارداری است. این مشاوره برای سلامت مادر و جنین بسیار ضروری و حتی می‌توان گفت الزامی‌است. زمانی که خانمی‌ قصد بارداری دارد ابتدا باید از لحاظ وضعیت سلامت مورد بررسی قرار گیرد که در هر کدام از این موارد باید به شاخص‌های خاصی توجه کرد. در عین حال، از لحاظ طبی باید به مواردی مانند داشتن بیماری ارثی یا خانوادگی، مصرف دارویی خاص، آلرژی دارویی و وضعیت جسمانی مادر دقت شود. حتی شغل مادر نیز با اهمیت است. به طور مثال اگر در محیطی باشد که با مواد شیمیایی مانند آفت‌کش‌ها، مواد شوینده و … در ارتباط است حتما باید در سه ماه اول بارداری یعنی بین هفته 3 تا 8 زمانی که اعضای بدن جنین تشکیل می‌شود به دور از این محیط‌های کاری باشد.

انجام کدام آزمایش ها ضروری است؟
بعد از انجام مشاوره، آزمایش‌های قبل از بارداری صورت می‌گیرد. در وهله اول آزمایش کم‌خونی و فقر آهن ضروری است. تست پاپ‌ اسمیر یا همان تست غربال‌گری نیز باید برای بررسی وضعیت دهانه رحم انجام گیرد. یکی دیگر از مهم‌ترین آزمایشات، تست آنتی‌بادی سرخجه است زیرا سرخجه به دلیل عوارضی مانند نابینایی و ایجاد ناهنجاری روی سیستم عصبی جنین تاثیر می‌گذارد. بنابر این خانمی‌ که قصد بچه‌دار شدن دارد باید از لحاظ ایمنی سرخجه مورد آزمایش قرار بگیرد تا اگر جواب تست آنها منفی بود، مجدد واکسینه و بعد از سه ماه از گذشت آن باردار شود. نباید فراموش کنیم در دوران بارداری احتمال استفاده از واکسن دیفتری و کزاز نیز وجود دارد و این در حالی است که بدن انسان تا مدت 10 سال از آخرین تزریق دز واکسن دیفتری و کزاز ایمنی لازم را دارد. معمولا خانم‌ها در هنگام ازدواج این دو واکسن را می‌زنند و چون کمتر از 10 سال بعد از ازدواج‌شان تصمیم به بارداری می‌گیرند عملا بدن آنها ایمنی لازم را دارد و در زمان بارداری نیاز به دوز یادآوری نیست‌ اما اگر زمان بارداری خانمی‌بیشتر از 10 سال بعد از آخرین دوز این دو واکسن باشد می‌تواند در 6 تا 7 ماهگی دوران حاملگی دوز یادآوری دیفتری و کزاز را بزند. تست بعدی، هپاتیت‌ B است که به دلیل شایع بودن آن،‌ بهتر است که انجام شود و فرد از لحاظ آنتی‌بادی مورد بررسی قرار گیرد تا اگر میزان آن در بدن ناکافی بود، واکسن مجدد تجویز شود. از طرفی تست سیفلیس و ایدز تنها در جوامعی که این بیماری ها شایع است انجام می‌شود.

فاکتور سن را دست کم نگیرید
فاکتور بعدی که باید مورد توجه باشد سن بارداری مادر است و 2 رده سنی از اهمیت ویژه‌‌ا‌ی برخوردار است؛ حاملگی در سنین بین 15 تا 18 سال که معمولا بارداری در این دوره سنی به طور ناخواسته است و حاملگی در سن بالای 35 سال که می‌تواند خطرآفرین باشد. بنابراین به غیر از آزمایش‌های روتین باید دوران بارداری و زایمان این دو گروه سنی، تحت مراقبت و کنترل پزشکی بیشتری قرار گیرند. مهم‌ترین مورد این است که این افراد حتما قبل از بارداری باید بین 2 تا 3 ماه با تجویز پزشک معالج قرص اسیدفولیک مصرف کنند تا از بروز نواقص و ناهنجاری در سیستم عصبی جنین پیشگیری شود؛ البته خوردن قرص اسیدفولیک به تمامی‌ خانم‌ها 2 تا 3 ماه قبل از بارداری توصیه می‌شود و دوز آن بر عهده متخصص زنان یا ماما خواهد بود. در کنار فاکتور سن، در مورد خانم‌هایی که سابقه بارداری قبلی دارند باید به مواردی مانند بارداری خارج از رحم، سابقه سقط جنین، سقط مکرر، زایمان زودرس و … توجه کرد. به دلیل این که مثلا خانمی‌که زایمان زودرس داشته امکان این که دوباره دچار زایمان زودرس شود، زیاد است.

زنگ خطر بیماری‌های‌ ارثی
از جمله مهم‌ترین بیماری‌های ارثی که قبل از بارداری باید مد نظر باشد، دیابت است. میزان قند خون یک خانم دیابتی قبل از حاملگی باید کنترل شود اما در صورتی که فقط سابقه دیابت در خانواده وجود دارد، فرد در زمان 6 ماهگی بارداری باید یک تست تحمل قند را انجام دهد. البته افرادی که چاق هستند و وزن بالایی دارند نیز در همان زمان 6 ماهگی باید این تست را انجام دهند.

لزوم مشاوره ژنتیک قبل از بارداری
مشاوره ژنتیک یک جلسه تبادل اطلاعات بین شما و همسرتان و یک مشاوره ژنتیک و یا گروهی از مشاوران است. هر اطلاعاتی که شما به مشاور ژنتیک می‌دهید یا از او دریافت می‌کنید، محرمانه باقی خواهد ماند. ممکن است به بیش از یک جلسه مشاوره نیاز باشد. اکثر دانشگاه‌ها و مراکز باروری، مشاوره ژنتیک ارائه می‌دهند. با مشاوره ژنتیک، شما و همسرتان در مورد احتمال بروز مسایلی که می‌توانند بر روی باردار شدن و یا کودک آینده شما تاثیر گذارند، مطلع خواهید شد و در مورد بچه‌دار شدن، تصمیم های عاقلانه‌ای می‌گیرید. البته اگر سابقه بیماری به خصوصی در خانواده هیچ یک از شما وجود ندارد و یا ازدواج فامیلی نداشته باشید، شاید ضرورت نداشته باشد که مشاوره ژنتیک را انجام دهید. با این حال بهتر است در این مورد با پزشک معالجتان هم مشورت کنید، او با یک بررسی اولیه می‌تواند در مورد ضرورت انجام آن شما را راهنمایی کند. نکته دردناک این است که اغلب زوج هایی که به مشاوره ژنتیک نیازمند هستند، تا پیش از آن که دارای کودکی با یک اختلال مادرزادی می‌شوند، از نیاز خود به مشاوره ژنتیک بی اطلاعند.

نکات طلایی قبل از بارداری
اگر قصد بارداری دارید نباید بی‌گدار به آب بزنید چون ممکن است سلامت خودتان یا جنین‌ احتمالی‌تان به خطر بیفتد. پس حواستان به این نکات طلایی باشد:

• ثبت تاریخچه پزشکی: گرفتن تاریخچه پزشکی به پزشک کمک می‌کند اطلاعاتی در مورد بیماری‌های قلبی، مشکلات احتمالی ارثی و … به دست بیاورد.
  
• اندازه‌گیری فشار خون: اطلاع از فشار خون پایه باعث می‌شود پزشک متوجه تغییرات فشار خون در دوران بارداری شود.
  
• اندازه‌گیری وزن مادر و کمک برای رسیدن به تناسب اندام: اضافه وزن قبل از بارداری احتمال ابتلا به فشار خون بالا و دیابت و حتی سزارین را افزایش می‌دهد و درد زایمان را بیشتر می‌کند.
  
• آزمایش پاپ اسمیر: این آزمایش برای تشخیص سرطان دهانه رحم و پیشگیری از آن انجام می‌شود.
  
• آزمایش خون: کم خونی مادر اثرات جبران ناپذیری بر روی کودک می‌گذارد.
  
• گروه خونی و RH : دانستن گروه خونی و RH مادر برای پیشگیری از مشکلات حین زایمان و برنامه‌ریزی برای تزریق آمپول روگام در بارداری و بعد از زایمان، ضروری است.
  
• آزمایش تجزیه ادرار: برای تشخیص عفونت‌ها و سایر مشکلات ادراری انجام می‌گیرد.
  
• معاینه دهان و دندان: این کار به منظور درمان دندان‌های خراب و عفونت لثه انجام می‌شود.