پرورش خلاقیت در کودکان

نی‌نی سایت: «آلن آلدا»، بازیگر و کارگردان نامدار آمریکایی، می گوید: “خلاقیت جایی است که هیچ کس دیگری تا به حال پای نگذاشته است. برای کشف خود و یافتن هر چیز فوق العاده ای به وسیله شهود، باید از شهر آسایش خود به بیابان های وحشی و ناشناخته مهاجرت کرد.”

تفکر خلاق
اگر بخواهیم تفکر خلاق را معنا کنیم، باید بگوییم که وقتی از مجموعه اطلاعات و داده ها یک فکر جدید و نو ارائه شود، تفکر خلاق حاصل شده است. در واقع مجموعه ای از افکار رها شده که به تنهایی ثمری ندارد یا کیفیت بالایی ندارد، به اشکال جدیدی تبدیل می شود که نتیجه بخش و مفید است. تمامی اختراعات، حاصل تفکر خلاق است یعنی فکر جدیدی که در یک مجموعه به تولید شیء جدیدی منجر شده است.گاهی تفکر خلاق به نوآوری منجر می شود؛ یعنی از داده ها و مصالح موجود استفاده جدیدی می شود. برای داشتن تفکر خلاق به زمینه هایی نیاز است. طبیعی است که هر کودکی با سطحی از هوش، توانمندی، استعداد و علاقه به دنیا می آید و شیوه پرورش تفکر خلاق در کودکان متفاوت است اما می توان زمینه های بروز تفکر خلاق را در کودکان فراهم کرد. 

۵ سالگی، اوج تفکر خلاق
از آن جا که کودکان پیش از ۵ سالگی توجه و تمرکز کمتری دارند، رشد خلاقیت در بیشتر کودکان از ۵ سالگی به بعد آغاز می شود اما هستند کودکان خلاقی که از ۲ سالگی کارهای خلاقانه انجام می دهند و البته هوش بالاتری نسبت به همسالان خود دارند. بنابراین والدین از ۵ سالگی به بعد با اتخاذ شیوه های متعدد می توانند امیدوار باشند که خلاقیت در کودکشان پرورش پیدا کند. برخلاف تصور بسیاری از والدین درباره این که برای افزایش خلاقیت کودک نیاز به سرمایه گذاری مالی وجود دارد، در این راستا فقط لازم است کودک درباره اشیای موجود در محیط پیرامون خود اطلاعات کافی داشته باشد و اجازه یابد آن چه کنجکاوی اش را تحریک کرده است، در اختیار داشته باشد.

آیا علاقمندید که کودکانتان به بالاترین بخش خلاقیت خود برسند؟ پس می توانید از راه های ساده ای که در ادامه می آید، استفاده کنید. راه های رسیدن به خلاقیت بسیار پیچیده و تاریک است ولی با چند نشانه و علامت، می توان آن را یافت. در ادامه، چند راه ساده برای بالا بردن خلاقیت کودکان توضیح داده می شود.

 1. اشتباه کردن خوب است. پژوهشگر دانشگاه استنفورد، محقق روش های فکری و نویسنده کتاب «روانشناسی جدید برای موفقیت»، «کارول دویک» بر این باور است که کودکانی که از شکست خوردن می ترسند کمتر خلاقیت از خود نشان می دهند. اگر کودک شما از اشتباه کردن می ترسد، به او بگویید: “باز هم سعی کن انجامش دهی.” همان گونه که دوست و همکارم «بن گراسمن کان» از سازمان نوآوری «نورداستورم» عقیده دارد که شکست، حرکت به جلو و پیشرفت است. با نگاه کردن به اشتباهات می توان فرصت های رشد را فراهم نمود.

2. از بهم ریختگی به هم نریزید. بیشتر ما خواستار یک مکان پاکیزه و مرتب هستیم و از شلوغی و بهم ریختگی احساس پریشانی می کنیم. با این حال هنگامی که کودکان و حتی بزرگسالان در حالت خلاقیت خود بسر می برند، همه چیز به سرعت بهم می ریزد. دفعات بعد که کودکتان از شما درخواست آبرنگ کرد و یا خواست اسباب بازی های خود را روی کف اتاق بریزد، به او فضای کافی دهید و یا اگر هوا خوب و شرایط مناسب است او را به حیاط و یا بیرون از خانه ببرید. احتمالا باید آن بهم ریختگی را هم خودتان جمع کنید ولی خلاقیت کودک شما بر آن ارجحیت دارد.

3. در هنگام تشویق کودک، هوشیار باشید. همه ما درباره این که چگونه ستایش و تشویق به تفکر مستقل کودک آسیب می رساند، شنیده ایم. در کتاب «آلفی کوهن» به نام «تنبیه به وسیله تشویق»، در مورد مشکلات ستاره های طلایی، طرح های تشویی، نمرات عالی، تشویق های بی رویه و دیگر راه های رشوه دادن، نویسنده در مورد چگونگی تشویق و ایجاد انگیزه در مردم برای بدست آوردن پاداش بیشتر توضیح داده است. مشکلاتی به همراه تشویق وجود دارد که می تواند کودک را از جستجو برای انگیزه های درونی خود بازدارد. این موضوع نشان دهنده این نیست که هرگونه تشویقی نامناسب است ولی در آینده اگر می خواهید کودک خود را تشویق کنید، سعی کنید با جمله ای هدفمند مانند؛ “می بینم کفشت را خودت پوشیدی!” یا “واقعاً برای حل این مسئله ریاضی زیاد زحمت کشیدی و سخت کار کردی!” همراه باشد.

4. ذهن خود را باز نگه دارید. به کودک خود گزینه های را ارائه دهید که برای تفکر مستقل وی مناسب باشد. شما ممکن است که خود عادت به شام یا صبحانه خوردن نداشته باشید ولی اگر فرزند شما برای صبحانه و قبل از رفتن به مدرسه ماکارونی می خواهد، به وی در آشپزخانه کمک کنید که خودش غذای مورد علاقه اش را آماده سازد. اگر کودک شما علاقمند به کمک در کارهای آشپزخانه است، آنجا را به یک آزمایشگاه علمی برای وی تبدیل کنید و مواد و وسایل لازم را برایش مهیا سازید.

5. مدل خلاقیت برای فرزند خود شوید. چه مقدار خلاق هستید؟ در چه کاری می توانید از خلاقیت خود بهره و لذت ببرید؟ آشپزی، آواز خوانی، باغبانی، نقاشی، رقص؟ کودکانی که والدین خود را در حال خلاقیت ببینند بیشتر به سوی این فعالیت ها جذب می شوند. اگر مدت مدیدی از آخرین خلاقیت شما می گذرد، به وسیله کودک درون خود فکر و تلاش کنید و آنچه شما را در آن هنگام خوشحال می کرد بیاد آورید و زمان خود را، حتی برای نیم ساعت، صرف آن کار کنید. سپس احساس خود را دریابید و ببینید آیا از انجام آن لذت بردید و می خواهید که روز دیگر هم این کار را تکرار کنید؟

6. گامی به عقب بردارید. این مورد ممکن است اینطور به نظر بیاید که موارد قبل را کمی نقض کرده باشد ولی مهم این است به یاد داشته باشید که تعادل داشتن در همه موارد لازم است. اگر کودک احساس کند که همواره تحت نظارت است، ممکن است که کمتر ریسک کند که این موضوع باعث کاهش خلاقیت وی گردد. اگر مشوق استقلال کودک خود باشید، خواهید دید که قوه تخیل وی هم شکوفا می شود. در آینده هنگامی که فرزند خود را در حال آرام بازی کردن، نقاشی یا نوشتن دیدید، از اظهار نظری مانند؛ «چه میکشی؟!» خودداری کنید. چنین جملاتی او را از حالت خلاقیت خارج می سازد، در عوض برای خود یک فنجان قهوه درست کنید و از لحظاتتان لذت ببرید.

7. وقت خود را برای حلاقیت فرزندتان تنظیم کنید. این برای والدین شاغل می تواند مشکل باشد ولی کودکان نیاز به زمانِ از پیش تعیین نشده برای تصور، ساختن، تجربه اندوزی و کشف دارند. این موضوع می تواند نیم ساعت نقاشی پس از شام خوردن و کتاب خواندن قبل از رفتن به رختخواب باشد یا این که یک ساعت در آخر هفته خود را به او اختصاص دهید. برای این کار به طور حتم، زمان بگذارید.

8. بازگشت به مبانی. اسباب بازی هایی که سروصدا تولید می کنند، بسیار سرگرم کننده هستند و به طور قطع جای خود را دارند ولی به تفکر خلاق کودک شما کمکی نمی کنند. اسباب بازی هایی مانند میله های سبک، لوله های پلاستیکی، بلوک های سبک با اشکال متفاوت ، عروسک، لوازم اداری، شن و ماسه و آب این کار را انجام می دهد.برای تماشای بازی کودک خود وقت بگذارید و نگاهی سریع به ابزار موجود خود بیاندازید. چه چیزی می تواند کودک شما را بیشتر سرگرم کند؟ چه اشیایی او را به بازی های خلاقانه وامی دارد؟ آیا می توانید اسباب بازی هایی که بسته هستند (اسباب بازی هایی که با یک یا دو دگمه کار می کنند) را با یک اسباب بازی باز (اسباب بازی هایی مانند بلوک که کار بیشتری می توان با آن انجام داد) معاوضه کنید؟

9. کاهش نشستن در جلو صفحۀ نمایش (تلویزیون، مانیتور،…). برای برخی از خانواده ها این مشکل به سختی حل می شود ولی همگی ما می توانیم تلاش کنیم که زمان کمتری به تماشای فیلم و کارتون یا بازی های کامپیوتری صرف و به جای آن نقاشی، شهر سازی با بلوک و خمیر بازی یا هر کار خلاقانه دیگر کنیم.

10. توجه و اشاره به نکات کوچک زندگی. این نکات ریز می تواند یک قورباغه در پارک، شکل خطوط روی درختان یا ابری زیبا باشد. این موضوع باعث شگفتی و توجه کودک برای قدرشناسی چیزهای کوچک در زندگی می شود.

منبع: سایت روان