مراحل مهم تکاملی در سال اول زندگی: شنیدن

نوزاد از بدو تولد می تواند بشنود، مگر اینکه مبتلا به اختلالات شنوایی باشد. با رشد کودک، او از گوشهایش برای دریافت حجم بسیار بالایی از اطلاعات درباره دنیای اطرافش استفاده خواهد کرد، که در نتیجه مغز او را به رشد بیشتر تحریک می کند و نهایتا منجر به رشد برخی تواناییهای فیزیکی او از قبیل نشستن، غلت زدن، خزیدن و راه رفتن روی دو پا می شود.

چه زمانی این توانایی را بدست می آورد؟

توانایی شنیدن در کودک شما در پایان یک ماهگی کامل می شود، هرچند درک کامل آنچه که می شنود زمان بیشتری می طلبد.

این توانایی چگونه در او ایجاد می شود؟

از ابتدا، کودک شما توجه زیادی به صداها، خصوصا صداهای زیر خواهد کرد و به صداهای آشنا (مثلا وقتی شما حرف می زنید، یک داستان تکراری می خوانید و… ) واکنش نشان می دهد. همچنین ممکن است از صداهای خیلی بلند یا ناگهانی، بترسد.

در سه ماهگی، بخش گیجگاهی مغز کودک (که مربوط به شنیدن و درک زبان است) فعالتر می شود، در نتیجه هنگامی که کودک صدای شما را می شنود ممکن است مستقیما به شما نگاه کند، صداهایی از خودش دربیاورد یا سعی کند به شما پاسخ دهد؛ اما نمی تواند مکالمه کند. در این سن، در صورتی که هنگامی که با او صحبت می کنید یا برای او چیزی می خوانید، به اطرافش نگاه کرد یا به شما توجه نکرد، لازم نیست نگران توانایی شنیدن در او شوید. ممکن است بیش از حد تحریک شده باشد.

در پنج ماهگی، کودک می تواند منبع صدا را تشخیص دهد و سریع صورت خود را به طرف صداهای جدید بر می گرداند. نوزادان پنج ماهه ممکن است بتوانند اسم خود را تشخیص دهند؛ دقت کنید هنگامی که نامش را صدا می زنید، یا در مورد او با دیگران حرف می زنید، چگونه به شما نگاه می کند!

مرحله بعد چه خواهد بود؟

در همان اوائل زندگی، توانایی شنیدن در کودک تکمیل می شود؛ اما مهم است که او را در همان ابتدا امتحان کنید تا هر گونه مشکل احتمالی در نوزاد را تشخیص دهید.

نقش شما چیست؟

شما می توانید برای عادت کردن کودک به صداهای جدید و یاد گرفتن آنها، کارهای زیادی انجام دهید. برای او لالایی بخوانید یا موسیقی بگذارید. کودکان می توانند با چیزهای زیادی ارتباط برقرار کنند، پس لازم نیست که آنها را به آوازهای کودکانه و لالایی محدود کنید. او را با صداهای مختلف، از موسیقی کلاسیک تا موسیقی های مدرن و پاپ، مواجه کنید. صدای باد یا تیک تاک ساعت نیز ممکن است کودک شما را سرگرم کند: هرچه کودک شما صداهای زیادتری را بشنود، تاثیر آن بر شنوایی او بیشتر خواهد بود. به تدریج، کودک شما برخی چیزها را بر چیزهای دیگر ترجیح خواهد داد و این اتفاق در مورد صداها هم خواهد افتاد: شما خواهید دید که او در برابر برخی صداها واکنش بهتری نشان می دهد.

خواندن کتاب یا چیزهای دیگر برای نوزاد، صرف نظر از سن او، مسلما مفید است. این کار به گوش او کمک می کند تا به وزن زبان مادری اش عادت کند؛ در واقع تغییر وزن صدا، استفاده از لهجه و آواز خواندن برای کودک، ارتباط گفتاری- شنیداری بین شما و کودک را مهیج تر خواهد کرد. بعلاوه، هرچه بیشتر برای او چیز بخوانید و با او حرف بزنید، کلمات و صداهای بیشتری را یاد می گیرد که به او در حرف زدن کمک خواهد کرد.

با افزایش سن کودک و ایجاد توانایی درک منبع صدا در او، کودک شما به سرعت روی خود را به طرف صداهای جدید برخواهد گرداند. کودکان چهار تا پنج ماهه ممکن است هنگام صحبت کردن شما، به دقت به دهانتان نگاه کنند و تلاش کنند تا حرکات دهان شما را تقلید کرده و صداهای صامت مانند “م” یا “ب” را دربیاورند.

چه وقت باید نگران شوید؟

بچه ها شگفت آور هستند: آنها می توانند در جایی که تلفن زنگ می زند و سگ هم پارس می کند، در کمال آرامش بخوابند! این حالت کاملا طبیعی است؛ آنها به خواب احتیاج دارند. اما علی رغم اینکه توانایی شنیدن در اکثر کودکان در حد عالی است، درصد مشخصی از آنها نیز حتما مشکلاتی دارند، خصوصا اگر نارس به دنیا آمده باشند، کمبود اکسیژن در هنگام تولد یا ابتلا به عفونت حاد در بدو تولد ممکن است مسائلی در پی داشته باشد. در خانواده هایی نیز که سابقه ناشنوایی وجود داشته، احتمال ابتلای کودک به اختلالات شنوایی بیشتر است.

هنگامی که کودک شما بیدار و هوشیار است و از سرماخوردگی یا عفونت گوش (که ممکن است موقتا بر شنوایی او تاثیر منفی بگذارند) رنج نمی برد، باید نسبت به صداهای بلند و ناگهانی واکنش نشان دهد (که ممکن است این واکنش به صورت وحشت یا ترس ظاهر شود)، با شنیدن صدای شما آرام شده و به سوی شما برگردد و در غیر این صورت نیز به صورت طبیعی به صداهای اطراف خود واکنش نشان دهد.

در بسیاری از بیمارستانها، نوزادان اندکی پس از تولد از لحاظ شنوایی آزمایش می شوند. در صورتی که نگران باشید، بعدا نیز می توانید از پزشک خود بخواهید تا کودک را معاینه کند. شما می توانید خودتان نیز شنوایی کودک را بررسی کنید یا آزمایشهای سریع زیر را انجام دهید:

زیر سه ماه: پشت سر کودک، دستهای خودتان را به هم بزنید. اگر او واکنش نشان داد، شنوایی او طبیعی است. در صورتی که واکنش نشان نداد، این کار را چندین بار تکرار کنید.

بین چهار تا شش ماه: اسم او را صدا بزنید تا ببینید آیا او به طرف شما بر می گردد یا به صدای شما واکنش نشان می دهد؟ دقت کنید که آیا پس از شنیدن یک صدای جالب، سر یا چشمان خود را به طرف صدا بر می گرداند؟

بین شش تا ده ماه: دقت کنید که آیا کودک به شنیدن اسم خودش یا صداهای آشنای محیط اطرافش (مانند صدای تلفن یا جاروبرقی) واکنش نشان می دهد یا خیر.

بین ده تا پانزده ماهگی: از کودک بخواهید تا یک شی آشنا را در یک کتاب مصور یا عکس، نشان دهد. در صورتی که او نتوانست این کار را انجام دهد، احتمالا نمی تواند صدای شما را بشنود.

حتی اگر کودک شما همه این آزمونها را نیز با موفقیت کامل پشت سر گذاشت و شما باز هم نگران بودید، به غریزه مادری خود اعتماد کنید و از پزشک کودکتان نیز مشورت بخواهید. هرچه زودتر کودک را برای تشخیص مشکلات احتمالی شنوایی مورد بررسی قرار دهید، بهتر است. بر طبق جدیدترین تحقیقات، در صورتی که کودکانی که به کمک برای تقویت شنوایی خود نیاز دارند پیش از شش ماهگی شناسایی شده و وسایل کمکی مناسب در اختیار آنها قرار گیرد، در آینده بهبود قابل توجهی در مهارتهای گفتاری و زبانی خواهد داشت.