توصیه های اهل بیت در خصوص تربیت کودک

 بین کودک و والدینش فاصله نیندازید

پیوند عاطفى والدین و فرزندان از مواهب خداوند است. پیوندی ناگسستنى که بر اساس محبت است. نیاز به عاطفه سراسر وجود کودک را فرا گرفته و او را به عنایت والدین نیازمند ساخته است. کودک تحمل دورى از والدین را ندارد و هرگونه بى توجهى پدر و مادر به این وابستگى، براى آینده کودک مشکل آفرین است. متاسفانه امروزه برخى از والدین بدون آن که مجبور باشند، فرزندان خود را به مهد کودک مى‌سپارند.

هر چند مهد کودک بعد اجتماعى شخصیت کودکان را پرورش مى‌دهد اما هرگز پاسخگوى نیاز حیاتى کودک به عاطفه مادری و پدری نیست؛ بنابراین شایسته است والدین تا جایی که برایشان ممکن است، فرزندان خود را از حلاوت مهر مادرى و عطوفت پدرى برخوردار سازند. توجه به وابستگى کودک چنان مهم است که حتى در محافل نباید میان پدر و فرزندی که کنار هم نشسته‌اند، فاصله انداخت. امام کاظم (ع) در همین باره مى‌فرمایند: رسول خدا(ص) از فاصله انداختن در مجالس بین پدر و فرزند نهى فرموده است. ( الکافى، ج6، ص50)

به وعده هایی که به فرزندتان می دهید عمل کنید

وفاى به وعده از صفات پسندیده و مورد توجه پیشوایان دین ماست. این عمل مهم در برخورد با کودکان از اهمیت بیشترى برخوردار است. کودکان جز به تحقق وعده والدین نمى‌اندیشند، در وفاى والدین تردید ندارند و همواره به انتظار لحظه موعود مى‌نشینند. هرگونه تاخیر و تخلف در وفاى به وعده، آن ها را مى‌آزارد و به تخریب اعتمادشان نسبت به والدین مى‌انجامد. افزون بر این، چنین کردار ناپسندى غیرمستقیم درس پیمان شکنى به آنان مى‌آموزد. کلیب صیداوى نقل مى‌کند که امام کاظم(ع) فرمودند: هنگامى که به فرزندانتان وعده دادید، حتما به آن وفا کنید. همانا کودکان چنان مى‌پندارند که شما به آنها روزى مى‌دهید. ( مستدرک الوسائل، ج3، ص 558)

فرزندتان را در کودکی با نماز آشنا کنید

نماز ستون دین و سرچشمه همه نیکی هاست. هر چند این امر مهم همزمان با سن تکلیف بر انسان واجب مى‌شود اما هر چه زودتر فرزندان با آن آشنا شوند، شتابان تر در راه کسب فضایل اخلاقى گام خواهند گذاشت. انسانى که از کودکى با نماز آشنا و مانوس شود، زودتر شیرینى عبادت و ارتباط با پروردگار را مى‌چشد و دیگر هرگز ذائقه اش، طعم تلخ گناه را نمى‌پسندد. از بعد اجتماعى نیز نماز، نوجوان را به جماعت نیک رفتاران و پسندیدگان پیوند مى‌دهد و از فرو رفتن در گرداب آشنایى با آلودگان و تبهکاران باز مى‌دارد. به همین خاطر ائمه اطهار(ع) فرزندان خود را قبل از سن تکلیف با نماز آشنا مى‌ساختند. امام کاظم(ع) فرمودند: هنگامى که فرزندانتان به 7 سالگى رسیدند، آن ها را به نماز فرمان دهید. (مستدرک الوسائل، ج3، ص 558)

شلوغی و پرتحرکی کودکان را تحمل کنید

برخى از کودکان بسیار پرتحرک و پرانرژی اند. چنین کودکانی به هر کارى دست مى‌زنند و چه بسا گاهی سبب آزار والدین مى‌شوند. برخى از والدین در برابر آن ها موضع مى‌گیرند، لب به سرزنش مى‌گشایند و آنان را نابهنجار به شمار مى‌آورند درحالى که تحرک و ناآرامى کودکان معمولا طبیعى است؛ بنابراین به جاست والدین با صبر و حوصله، خود را براى گذر از این دوره حساس و چه بسا طاقت فرسا مهیا سازند. امام کاظم(ع) فرمودند: سزاوار است فرزند در کودکى شلوغ و پرتحرک باشد تا در بزرگى صبور و بردبار شود و جز این روا نیست. (مسند امام کاظم (ع)، ج 1، ص 481)

تفاوت بین فرزندان آرى اما تبعیض هرگز

تبعیض و تفاوت 2 واژه نزدیک، ولى متفاوت هستند. تبعیض بدین معناست که در میان افراد هم پایه و همسان، بى دلیل فرد یا افرادى را برتر به شمار آوریم ولى تفاوت حاکی از برترى فردی بر دیگران به دلیل شایستگی هایش است. در سیره تربیتى امام کاظم(ع) تبعیض ممنوع و تفاوت مجاز شمرده شده است. تبعیض قائل شدن میان فرزندان بذر کینه، اختلاف و بدبینى به والدین را در دل کودکان مى‌پراکند. امام کاظم (ع) از رسول خدا(ص) چنین نقل مى‌کنند که مردى یکى از 2 فرزندش را بوسید و دیگرى را رها کرد. رسول خدا (ص) با ناراحتى فرمودند: چرا بین آنها به مساوات رفتار نمى‌کنى؟ (مسند امام کاظم (ع)، ج 3، ص 7) با این حال تفاوت اگر بجا و منطقى باشد، موجب پیشرفت فرزندان مى‌شود زیرا حس رقابت سالم را در آن ها تقویت مى‌کند. امام کاظم(ع) در مواردى میان فرزندانشان تفاوت قائل مى‌شدند. رفاعه از حضرت موسى بن جعفر(ع) پرسید: اى فرزند رسول خدا، مردى چند پسر دارد. آیا برتر شمردن یکى بر دیگران، درست است؟ امام (ع) پاسخ داد: بله، مانعى ندارد زیرا پدرم مرا بر برادرم عبدا…، ترجیح مى‌داد. (عیون اخبارالرضا(ع)، ص27) تفاوت نهادن میان فرزندان امرى بسیار ظریف و حساس است و به کمال دقت و ظرافت نیاز دارد زیرا ممکن است فرزندان آن را تبعیض پندارند. پس والدین باید به موارد زیر دقت داشته باشند که هنگام تفاوت نهادن میان فرزندان، به گونه‌اى رفتار کنند که فردی آن را تبعیض به شمار نیاورد. والدین همچنین باید دقت کنند که دلیل برترى فرزندى که برتر مى‌شمارند، کاملا آشکار باشد و در صورت امکان، امتیاز فرزند برتر را با عباراتى سازنده که باعث پیشرفت بقیه فرزندان شود، بیان کنند.

فرزندان تان را در موقعیت اجتماعى مناسب قرار دهید

فرزندان تا وقتى به بلوغ شرعى، عقلى و اجتماعى دست نیافته‌اند، بیشتر به مراقبت والدین و هدایت مستقیم آن ها نیاز دارند. فراهم ساختن زمینه مساعد براى دستیابى فرزندان به جایگاه اجتماعى مناسب، بخشى از وظایف والدین در برابر فرزندان است. آنها باید براى رسیدن به این هدف، فرزندشان را در انتخاب شغل مناسب یارى دهند. چه بسیار فرزندانى که بر اثر بى توجهى والدین به مشاغل نامناسبی مشغول شده اند و به خاطر محروم بودن از راهنمایی هاى سودمند والدین، از موقعیت هاى ارزشمند و شایسته اجتماعى محروم شده اند و سرانجامشان به بدبختی کشیده است و حتی مایه ننگ و خجالت والدین شان شده اند. امام کاظم(ع) فرمودند: شخصى با فرزندش خدمت رسول خدا(ص) آمد و گفت: اى رسول خدا، حق این فرزند بر من چیست؟ حضرت فرمود: نام نیکو برایش انتخاب کن، او را ادب بیاموز، در موقعیتى نیک قرار ده و جایگاه اجتماعى مناسب برایش فراهم ساز. (تهذیب، ج6، ص 362)

فرزندان تان را موعظه کنید

هرچند روش غیرمستقیم برای پند دادن به فرزندان بسیار تاثیرگذارتر از روش مستقیم است و امامان معصوم(ع) بیش از موعظه های کلامی با کردار خود، مردم را ارشاد مى‌کردند ولى پند مستقیم نیز در سیره آنها بسیار مشاهده مى‌شود. امام کاظم (ع) فرزندانش را چنین اندرز مى‌دهد: فرزندم! بپرهیز از این که خداوند تو را در گناهى که از آن نهى کرده، ببیند؛ بپرهیز از این که پروردگار تو را از اطاعتى که بدان فرمانت داده، دور مشاهده کند. بر تو باد به تلاش و کوشش و … . از مزاح بی جا بپرهیز که نور ایمانت را مى‌برد و تو را سبک مى‌سازد. از اندوه و کسالت دور باش که از بهره دنیا و آخرتت جلوگیرى مى‌کند.

منبع : روزنامه خراسان