باسیتراسین Bacitracin

باسیتراسین (Bacitracin) یک آنتی بیوتیک پلی پپتید حلقوی است که در مقابل گروه خاصی از باکتری های گرم مثبت اثربخشی دارد. باسیتراسین به صورت خوراکی در درمان کولیت سودوممبران و به صورت عضلانی در درمان انواع خاصی از عفونت پنومونی کودکان و در فرم موضعی جهت پیشگیری و درمان عفونت های پوستی استفاده می شود.

Formula: C₆₆H₁₀₃N₁₇O₁₆S

مکانیسم اثر باسیتراسین

باسیتراسین با دفسفوریلاسیون کربن 55 در انتقال بیوفسفات لیپیدها تداخل ایجاد کرده و مانع ساخت دیواره سلولی پپتیدوگلیکانی سلول باکتری می شود.

فارماکودینامیک

باسیتراسین در مقابل تعداد زیادی از باکتری های گرم مثبت و تعدادی از باکتری های گرم منفی اثربخشی دارد. هرچند عملا از این دارو در مقابل عفونت های استافیلوکوکی استفاده می شود.

فارماکوکینتیک

در مصرف موضعی جذب باسیتراسین قابل اغماض است. در مورد حجم توزیع, متابولیسم و اتصال پروتئینی  دارواطلاعات زیادی در دسترس نیست. راه دفع دارو ( در صورت جذب) فیلتراسیون گلومرولی و از طریق کلیه هاست. نیمه عمر داروی باسیتراسین مشخص نیست.

در مصرف خوراکی دارو بدن جذب و تنها از راه اثرگذاری موضعی عمل کرده و توسط روده ها دفع می شود.

در راه عضلانی جذب باسیتراسین بعد از تزریق سریعا انجام شده و دارو طی 1 تا 2 ساعت به حداکثر غلظت خونی ( 0.2 تا 2 میکروگرم در میلی لیتر) می رسد. باسیتراسین به صورت گسترده در بدن توزیع می شود و به داخل مایع پلور نیز نفوذ می کند.

داروی باسیتراسین به آهستگی از طربق فیلتراسیون گلومرولی دفع می شود (بعد از تزریق عضلانی, 10 تا 40 درصد دوز تجویزی طی 24 ساعت در ادرار دفع می شود).

موارد مصرف باسیتراسین

پنومونی , کولیت سودوممبران , عفونت پوستی سطحی , کودکان مبتلا به پنومونی و امپیما ناشی از استافیلوکوک های حساس

موضعی (به تنهایی یا با سایر داروهای آنتی بیوتیک): برای پیشگیری یا درمان عفونت پوستی سطحی ایجاد شده در اثر ارگانیسم های حساس.

مقدار مصرف باسیتراسین

• عفونت های پوستی سطحی
• پماد : به مقدار مناسب 1 تا 3 بار در روز در سطح مبتلا مالیده شود .
• پودر : به مقدار کافی 1 تا 3 بار در روز در محل مبتلا پاشیده شود.

**حداکثر زمان استفاده 1 هفته می باشد مگر این که پزشک دستور دیگری داده باشد.

• پنومونی و امپیمای استافیلوکوکی در نوزادان (با استفاده از تزریق داخل عضلانی)
• نوزادان با وزن کمتر از 2.5 کیلوگرم : 900 واحد به ازای هر کیلوگرم وزن بدن روزانه در دو تا سه دوز منقسم.
• نوزادان با وزن بیشتر از 2.5 کیلوگرم : 1000 واحد به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در دو تا سه دوز منقسم روزانه.

موارد منع مصرف باسیتراسین

سابقه حساسیت مفرط به دارو یا اجزای آن

عوارض جانبی باسیتراسین

تهوع , استفراغ , آلبومینوری , واکنش موضعی محل تزریق , درد در محل تزریق , سیلندراوری , آزوتومی , افزایش غلظت خونی دارو بدون افزایش دوز آن

تداخلات دارویی باسیتراسین

پلی میکسین بی سولفات , ونکومایسین , نئومایسین , استرپتومایسین , ایمونوگلوبولین وریدی , وکرونیوم , روکورونیوم , توبرامایسین , سیدوفوویر , واکسن کلرا , آیوکساگلات , بنوریلات , بلونانسرین , مگلومین کامپاند , آلدسلوکین , نتیل مایسین سولفات , پمترکسد | پمترکسید , دیاتریزوات (آمیدوتریزوئیک اسید) , یوتالامات , کانامایسین , کولیستین• آمینوگلیکوزیدها (کانامایسین, نئومایسین و استرپتومایسین)، کلستین، پلی میکسین بی، ونکومایسین: افزایش عوارض جانبی در رابطه با سمیت کلیوی
• عوامل مسدد عصبی عضلانی و بی هوش کننده عمومی: افزایش احتمال انسداد عصبی عضلانی در مصرف همزمان این دو دارو طی جراحی یا بعد از آن
• در مصرف موضعی تداخل دارویی شناخته شده ای وجود ندارد. هرچند در مصرف همزمان با سایر پماد ها خصوصا گلوکوکورتیکوئیدها باید به مخفی شدن اثرات جانبی یا درمانی داروها دقت کرد.

هشدارها

• از تجویز داخل وریدی باسیتراسین خودداری شود.
• مصرف عضلانی باسیتراسین با احتمال بالای ایجاد سمیت کلیوی همراه است که به دلیل نفروز توبولی و گلومرولی اتفاق می افتد و شدت آن وابسته به دوز تجویزی و مدت زمان مصرف دارو می باشد. بنابراین در اختلال یا نارسایی کلیوی تزریق این دارو باید با احتیاط فراوان و تنها در موارد ضروری صورت گیرد.
• ادرار بیماران دریافت کننده باسیتراسین تزریقی قبل از شروع درمان و طی آن, باید کاملا تحت پایش میکروسکوپی باشد و ضمن مصرف مایعات کافی, pH آن حدود 6 نگهداشته شود (با مصرف سدیم بی کربنات یا سایر ترکیبات قلیایی) تا تحریک و آسیب کلیه به حداقل برسد.
• در صورت کاهش برون ده ادراری علی رغم مصرف مایعات کافی و نیز در صورت بروز آزتومی طی درمان, حتما دارو قطع شود.
• از مصرف سایر داروهای نفروتوکسبک خصوصا کانامایسین, نئومایسین, پلی میکسین بی, کلستین و استرپتومایسین با این باسیتراسین خودداری شود.
• واکنش های حساسیتی: راش و واکنش های آنافیلاکسی ممکن است روی دهد هرچند در مصرف موضعی احتمال آن پایین است.
• در صورت وجود خارش, سوزش, التهاب و سایر علائم حساسیتی دارو قطع شده و با پزشک مشورت شود.
• در مواردی که حساسیت به نئومایسین وجود دارد احتمال حساسیت به باسیتراسین نیز هست بنابراین برای اطمینان از عدم حساسیت, از پچ های تستی دارو (غلظت 1 درصد باسیتراسین در وازلین) استفاده شود.
• در مصرف باسیتراسین ممکن است عفونت به ارگانیسم های مقاوم به آن، مانند کاندیدا ایجاد شود. در صورت ایجاد این مشکلات, درمان لازم انجام شود.
• هنگام مصرف موضعی, در صورت وجود شدت بالای عفونت ممکن است نیاز به داروی آنتی بیوتیک سیستمیک باشد.
• کورتیکواستروئیدهایی که به صورت ترکیبی در فراورده های آنتی بیوتیک وجود دارد ممکن است علائم بالینی عفونت های باکتریال, قارچی یا ویروسی را مخفی کند یا علائم حساسیت را بپوشاند بنابراین باید منافع مصرف دارو در مقابل مضرات آن سنجیده شود.

نکات قابل توصیه

در صورت وجود هرکدام از موارد زیر قبل از مصرف دارو با پزشک مشورت شود:

سابقه آلرژی به دارو یا ترکیبات آن و آلرژی به سایر داروها و مواد غذایی

در صورت مصرف خوراکی پماد باسیتراسین, ممکن است اختلالاتی ایجاد شود بنابراین در صورت بلع اتفاقی سریعا به پزشک مراجعه شود.

در صورت بارداری یا شیردهی احتمال دارد دارو برای نوزاد ایجاد مشکل کند بنابراین مصرف دارو در این دوران باید با سنجش مضرات در مقابل فواید انجام شود.

از مصرف داروی باسیتراسین درمخاط, بینی و چشم خودداری شود.

قبل و بعد از مصرف دارو دست ها شسته شود.

محل ضایعه، قبل از مالیدن پماد کاملا شسته و خشک شود و بعد به آرامی یک لایه نازک در محل مالیده شود.

در صورت بروز اسهال شدید و آبکی مصرف دارو قطع شود. در صورتی که اسهال شدید حتی دو ماه بعد از قطع دارو ایجاد شد با پزشک مشورت شود.

در صورت فراموش کردن یک دوز، دارو باید بلافاصله استفاده شود ولی اگر تا دوز بعدی زمان زیادی باقی نیست از دوز فراموش شده صرف نظر شده و برنامه عادی مصرف دارو ادامه یابد و دوز دارو 2 برابر نشود.

مصرف در بارداری

C ( داروهای گروه C فقط باید با تجویز پزشک مورد مصرف قرار بگیرد. خطرات ناشی از مصرف این گروه از داروها هنوز رد نشده است و یا اینکه مطالعات انسانی انجام نشده است و پزشک زمانی که احساس کند فواید مصرف این گروه از داروها از مضرات احتمالی آن بسیار بیشتر است و مصرف آن برای بیمار ضروری است تجویز انجام می‌دهد. )

دارو های مشابه باسیتراسین

نیتروفورازون , موپیروسین , ونکومایسین , کولیستین