آتازاناویر Atazanavir

آتازاناویر یک داروی ضد ویروس از دسته مهارکننده های پروتئاز است و برای درمان عفونت ویروس نقص سیستم ایمنی انسان (HIV) استفاده می شود. نسبت به بقیه داروهای مهارکننده پروتئاز دارای مزیت های تجویز یک بار در روز و اثر کمتر بر پروفایل لیپیدی بیمار است اما مانند آن ها باید همراه با داروی ضد ویروس دیگر در درمان عفونت استفاده شود.

Formula: C₃₈H₅₂N₆O₇

مکانیسم اثر آتازاناویر

آتازاناویر به صورت انتخابی با اتصال به پروتئاز ویروس HIV-1 موجب مهار پردازش پلی پروتئین های ویروسی Gag و Gag-Pol می شود و در نتیجه تشکیل ویریون های بالغ را مهار می کند. این دارو بر HIV-2 اثر ندارد.

فارماکودینامیک

آتازاناویر مهار کننده پروتئاز HIV-1 است. پروتئاز یک آنزیم ضروری برای شکافت پروتئولیتیک پیش ساز های پلی پروتئینی ویروسی به پروتئین های عملکردی است. آتازاناویر به جایگاه فعال آنزیم پروتئاز متصل می شود و آن را مهار می کند و موجب تشکیل ذرات ویروسی نابالغ غیرعفونی می گردد. مهار کننده های پروتئاز معمولا همیشه در ترکیب با دو داروی ضد HIV دیگر استفاده می شوند. آتازاناویر از نظر فارماکولوژی مشابه اما از نظر ساختاری متفاوت با سایر مهارکننده های پروتئاز و داروهای ضد ویروس موجود است.

فارماکوکینتیک

جذب : سریع

فراهمی زیستی:60 تا 68 درصد. غذا فراهمی زیستی آن را افزایش می دهد.

زمان رسیدن به حداکثر غلظت پلاسمایی: 2.5 ساعت

اتصال به پروتئین: 86 درصد (به آلبومین و آلفا 1- اسید گلیکوپروتئین) مستقل از غلظت پلاسمایی

متابولیسم: عمده دارو توسط کبد تجزیه می شود. مسیر اصلی بیوترانسفورماسیون آن، مونواکسیژناسیون و دی اکسیژناسیون است. سایر مسیرهای بیوترانسفورماسیون فرعی داروی اصلی یا متابولیت های آن گلوکورونیداسیون، ان-دآلکیلاسیون، هیدرولیز و اکسیژناسیون همراه با دهیدروژناسیون است.نیمه عمر: در افراد سالم 7 ساعت (در تجویز یک بار در روز 400 میلی گرم همراه با وعده غذایی سبک) و در نارسایی کبدی 12.1 ساعت (در تجویز تک دوز 400 میلی گرم)

موارد مصرف آتازاناویر

عفونت با ویروس نقص ایمنی انسانی نوع 1 (HIV-1)

مقدار مصرف آتازاناویر

بزرگسالان

• بدون سابقه درمان

400 میلی گرم در روز یا 300 میلی گرم در روز همراه با 100 میلی گرم در روز ریتوناویر یا 400 میلی گرم روز همراه با 100 میلی گرم ریتوناویر (هر دو همراه با صبحانه) و 600 میلی گرم افاویرنز (با معده خالی شب هنگام خواب)

• دارای سابقه درمان یا همراه با تنوفوویر

300 میلی گرم در روز (همراه با 100 میلی گرم ریتوناویر) همراه با تنوفوویر

کودکان

• کپسول خوراکی
• 6 تا 18 سال:

15 تا 35 کیلوگرم: 200 میلی گرم در روز (همراه با 100 میلی گرم ریتوناویر)

بالای 35 کیلوگرم:300 میلی گرم در روز (همراه با 100 میلی گرم ریتوناویر)

• بالای 13 سال (بدون سابقه درمان و عدم توانایی مصرف ریتوناویر):

در فرد بالای 40 کیلوگرم 400 میلی گرم یک بار در روز

• پودر خوراکی
• در کودکان بالای سه ماه و با وزن بالای 5 کیلوگرم

5 تا 15 کیلوگرم:200 میلی گرم همراه 80 میلی گرم ریتوناویر در روز

15 تا 25 کیلوگرم: 250 میلی گرم همراه 80 میلی گرم ریتوناویر در روزبالای 25 کیلوگرم بدون توانایی بلع کپسول:300 میلی گرم همراه 100 میلی گرم ریتوناویر در روز

موارد منع مصرف آتازاناویر

سندروم استیون جانسون , نارسایی کبدی , اریتم مولتی فرم , نارسایی شدید کبدی , التهابات پوستی توکسیک بیماران همودیالیزی , مصرف همزمان با ریتوناویر

عوارض جانبی آتازاناویر

افسردگی , بی خوابی , اسهال , سردرد , سرفه , تهوع , گیجی , استفراغ , کاهش نوتروفیل خون , تب1 , درد عضلانی , افزایش کلسترول خون , نوروپاتی محیطی , درد شکمی , افزایش CPK , راش , یرقان , افزایش بیلی روبین توتال

تداخلات دارویی آتازاناویر

آتورواستاتین , اورولیموس , بودزوناید , دوسه تاکسل , دیگوکسین , دیلتیازم , ریفامپین , سیزاپراید , سیلوستازول , وراپامیل , کلشی سین , اپلرنون , ارگوتامین , آلومینیوم ام جی اس , دروسپیرنون , سدیم بیکربنات , میدازولام , فنتانیل , ریفاپنتین , بلینوستات , آواپریتینیب , لوومیلناسیپران , میگلیتول , انترکتینیب , بنوریلات , بلونانسرین , کانابیدیول , آلومینیوم هیدروکسید/منیزیم کربنات , گیلتریتینیب , گلاسدگیب , لاروترکتینیب , دوولیزیب , الباسویر/گرازوپرویر , الاگولیکس , تاسیملتئون , ترابکتدین , سیمپرویر , پالبوسیکلیب , آلومینیوم هیدروکسید و منیزیم هیدروکسید , ماراویروک , دابرافنیب , هالوفانترین , مومتازون داخل بینی , فلیبانسرین , دکس لانسوپرازول , روکسولیتینیب , ایکسازومیب , الیگلوستات , جفیتینیب , آلومینیوم ام جی , آوانافیل , داساتینیب , پیماوانسرین , ومورافنیب , کوپانلیسیب , بریگاتینیب , فسوترودین , زیلوتون , آکسیتینیب , پازوپانیب , تولواپتان , کنتراسپتیو تری فازیک , آلفوزوسین , رانولازین , ساکویی ناویر | ساکیناویر , ترفنادین , اسپارفلوکساسین , الوکسادولین , پیتاواستاتین , ایواکافتور , کوئتیاپین | کوتیاپین , آلفنتانیل , مفلوکین• افزایش وقفه PR در مصرف همزمان با : بتابلاکرها، دیگوکسین، مفلوکین، وراپامیل
• افزایش غلظت خونی داروهای زیر به خاطر مهار آنزیم CYP3A4 توسط آتازاناویر : آلفنتانیل، آتورواستاتین، بودزوناید، کلشی سین، سیزاپراید، سیلوستازول، دوسه تاکسل، دیلتیازم، اپلرنون، ارگوتامین، اورولیموس، ایواکافتور، کوئتیاپین
• کاهش جذب و غلظت پلاسمایی آتازاناویر به دلیل افزایش pH معده با : H2 بلاکرها و مهارکنندگان پمپ پروتون
• ریفامپین : کاهش غلظت پلاسمایی آتازاناویر

هشدارها

• در بیماران دارای سابقه درمان با داروی آتازاناویر از مهار کننده های پمپ پروتون استفاده نکنید.

در صورت بروز علایم زیر مصرف دارو را قطع کنید:

• سندروم استیونس- جانسون، اریتم مولتی فرم، التهاب پوستی توکسیک شامل راش دارویی، ائوزینوفیلی و سندروم علایم سیستمیک.
• تغییر توزیع چربی بدن نظیر چربی مرکزی، تجمع چربی دور گردن، تحلیل عضلانی، تحلیل صورت، بزرگی سینه ها، و ظاهر شبه کوشینگی گزارش شده است.
• خون ریزی بی دلیل و نیازمند به تجویز فاکتور 8 ممکن است رخ دهد.
• در صورت بروز راش شدید مصرف آتازاناویر را قطع کنید.
• افزایش فاصله PR در برخی بیماران ممکن است رخ دهد. در صورت ابتلا به بیماری زمینه ای یا مصرف داروهای افزایش دهنده فاصله PR، نوار قلب به صورت دوره ای بررسی شود.
• بروز بیماری مزمن کلیوی در پی درمان با آتازاناویر گزارش شده است. در بیماران با خطر ابتلا یا مبتلا به بیماری کلیوی، آزمایش های کلیوی (شامل سرم کراتینین، کلیرانس کراتینین و آنالیز ادرار و بررسی میکروسکوپی) را قبل از شروع و به صورت دوره ای حین درمان بررسی کنید. در بیماری پیشرفته کلیه مصرف دارو را قطع کنید.
• در بروز سنگ کلیه یا سنگ صفراوی، قطع موقت یا دائم این دارو را در نظر بگیرید.
• در سابقه شکست درمان با این دارو، مصرف بدون ریتوناویر توصیه نمی شود.
• ممکن است موجب تشدید یا بروز دیابت ملیتوس یا هایپرگلایسمی، سندروم بازسازی ایمنی و تغییر توزیع چربی های بدن شوند.
• در نارسایی کبدی خفیف تا متوسط احتیاط کنید.
• بیماران مبتلا به هپاتیت B و C احتمال افزایش ترانس آمیناز یا آسیب کبدی را دارند. تست های آزمایشگاهی کبدی را قبل از شروع درمان و حین درمان درخواست کنید.
• بیشتر بیماران افزایش بدون علامت بیلی روبین indirect دارند که با قطع مصرف دارو برگشت پذیر است. دوز آتازاناویر را کاهش ندهید و در صورت افزایش همزمان ترانس آمیناز علل دیگر را بررسی کنید.
• پودر خوراکی دارو حاوی فنیل آلانین است که برای بیماران فنیل کتونوری مضر است.

نکات قابل توصیه

• آتازاناویر یک بار در روز و همراه غذا باید مصرف شود. کپسول را به طور کامل ببلعید.
• جهت مصرف کودک، پودر را در یک قاشق غذاخوری از غذا، شیر یا آب مخلوط کنید و حداکثر تا یک ساعت بعد مصرف کنید. اگر دارو را در آب حل کردید همراه با غذا آن را به کودک بدهید. همچنین می توانید دارو را با شیر خشک کودک ترکیب کنید.
• ریتوناویر را بلافاصله پس از آتازاناویر مصرف کنید.
• در هنگام درمان با آتازاناویر ممکن است نیاز به بررسی منظم عملکرد خونی و کبدی باشد.
• در دمای اتاق و به دور از گرما و رطوبت نگهداری کنید.

مصرف در بارداری

گروه B ( در این گروه از داروها، مطالعات بر روی حیوانات باردار نشانگر این بود که دارو خطری بر روی جنین ندارد، اما مطالعات کافی روی زنان باردار برای میزان خطر روی جنین در سه ماهه اول بارداری انجام نشده است.)

دارو های مشابه آتازاناویر

تنوفوویر , ریتوناویر , داروناویر , ایندیناویر , نلفیناویر , تیپراناویر