9 عامل بروز استرس در کودک و راه‌های برطرف کردن آن

نی‌نی سایت: از استرس به عنوان عامل پنهان اما مخرب ساختارهای ذهنی، روحی و فیزیکی کودک یاد می‌شود. تنش‌های ناشی از استرس نه تنها در افراد بزرگسال بلکه در کودکان هم به عنوان فاکتور مؤثر در برهم خوردن تعادل نسبی زندگی یاد می‌شود. کودکانی که به هر دلیل دچار استرس مزمن یا مقطعی هستند نه تنها تغذیه مناسبی ندارند بلکه رفتارهایی از آنها سر می‌زند که می‌تواند عامل بروز نابهنجاری‌های اجتماعی در آینده قلمداد شود.

استرس ناشی از زندگی پرتنش و بی‌نظم
تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد بسیاری از افرادی که در خانواده‌های پرتنش و بسیار پر رفت و آمد زندگی می‌کنند معمولا از اضافه وزن ناشی از استرس مزمن رنج می‌برند. بر اساس این مطالعات، کودکانی که چنین محیط‌هایی را از نزدیک تجربه می‌کنند صدمات بیشتری را متحمل می‌شوند. استرس مزمن موجب تولید مقادیر زیادی از هورمونی موسوم به «کورتیزول» می‌شود. این همان هورمونی است که کودک را به خوردن زیاد متمایل می‌کند و البته همه می‌دانند که خوردن زیاد معمولا به اضافه وزن و در نهایت چاقی منجر می‌شود. به طورکلی استرس، تغذیه را مختل می‌کند.

راه حل: اعضای چنین خانواده ای باید یاد بگیرند که آرامش را به محیط زندگی پرتنش خود تزریق کنند. دراز کشیدن بر روی زمین و یا مبلمان و ماساژ دادن بازو و پاها تأثیر زیادی در کسب آرامش می‌کند، حتی اگر این کار تنها 10 دقیقه به طول انجامد. مجلات را ورق بزنید و یا به خیابان خلوت یا پارکی کوچک رفته و برای دقایقی قدم بزنید. در کل پیشنهاد می‌شود هر کاری را که به آرامش بیشتر کمک می‌کند انجام دهید.

استرس ناشی از مشکلات مالی
زمانی که شما به عنوان والدین کودک متأثر از مشکلات و بحران‌های کوچک و بزرگ پولی قرار می‌گیرید، کودک شما نیز به طور ناخواسته در معرض این مسایل قرار می‌گیرد. یک علت آن می‌تواند این نکته باشد که در چنین شرایطی کمتر برایش لباس یا کفش تازه و مواردی از این دست خریداری می‌کنید. او به عنوان یک کودک که هنوز شناخت کاملی نسبت به مسایل محیطی ندارد تنها احساس می‌کند که اتفاقات بدی روی داده و از این رو دچار نوعی استرس مزمن می‌شود.

راه حل: نسبت به مسایل روز و مشکلات مالی با اعضای خانواده و به خصوص کودکان صریح و صادق باشید اما نه تا آن حد که موجب بروز استرس و نگرانی شوید. مثلا بگویید:«امسال به دلیل برخی مشکلات مالی نمی‌توانیم به مسافرت طولانی مدت برویم اما می‌توانیم برای سفری یک روزه به خارج از شهر برنامه‌ریزی کنیم. به هرحال این شرایط به پایان می‌رسد و باز هم می‌توانیم راهی سفرهای طولانی شویم» با این نوع بیان نه تنها استرسی به اعضای خانواده و به خصوص کودکان منتقل نمی‌کنید بلکه آنها نیز تلاش می‌کنند تا کاری هرچند ساده در راستای حل مشکلات انجام دهند.

استرس ناشی از مشاجره والدین
هنگامی که والدین به هر دلیل با یکدیگر دعوا می‌کنند این مسأله به ایجاد تنش فکری در کودک منجر می‌شود. چنین حالتی در کودکان تا 10 سال،  بیشتر از سایر گروه‌های سنی دیده می‌شود. این دسته از کودکان (تا 10 سال) همچنان امنیت خود را در بودن در کنار پدر و مادر می‌بینند. از این رو هر اتفاقی که موجب جدایی آنها از هم شود به تفکرات کودک آسیب رسانده و موجبات تنش و استرس او را فراهم می آورد.

راه حل: اگر به هر دلیل میان شما و همسرتان اختلاف منجر به مشاجره لفظی درگرفت و متوجه شدید که فرزند خردسالتان نیز در همان اطراف شاهد این اتفاقات است، ابتدا خود را کنترل کرده و سپس به او یادآوری کنید :« ممکن است هر کسی ناراحت و عصبانی شود، نکته مهم این است که تو خارج از این مشاجره باشی و به کار خود برسی».

استرش ناشی از غلبه نادرست والدین بر استرس
کودک همواره درحال الگوبرداری از والدین خود است. او حتی زمانی که پدر و مادر تلاش می‌کنند که بر استرس خود غلبه کنند نیز به آنها نگاه کرده و الگوبرداری می‌کند. اگر پدر و مادر برای رهایی از این وضعیت بحرانی تا دیروقت بیدار مانده و یا در حال راه رفتن غذا می‌خورند و به سرعت عصبانی می‌شوند، او نیز به خود می‌قبولاند که این کارها برای رهایی از استرس ضروری و بهترین گزینه ها هستند حال آنکه شما به عنوان والدین به طور ناخواسته در حال آموزش راه‌کارهای نادرست به کودک هستید.

راه حل: به کودکتان نشان دهید که فائق آمدن بر استرس آن هم به شیوه‌ای مناسب و منطقی امکان‌پذیر است. به او بفهمانید که سلامتی ارزش غیرقابل تصوری دارد و نباید به خاطر اتفاقاتی که برخی مشکلات به همراه دارد، سلامتی را فدای حل موضوعات بحرانی کرد.

استرس ناشی از دوستان
مطالعات روانشناختی نشان می‌دهد زمانی که کودک به سن 3 و 4 سالگی می‌رسد، درک بسیار بیشتری از مفهوم «دوست» پیدا می‌کند به طوری که در برخی موارد مشاهده شده کودک حتی بیشتر از والدین خود به دوستان هم سن و سالش متکی می‌شود. به همین دلیل هرگونه رفتار عاطفی از سوی دوستان که با بی‌توجهی همراه باشد می تواند موجب ناراحتی و سطحی از استرس در کودک شود.

راه حل: اگر متوجه شدید شکایت کودکتان از دوستان هم سن و سالش همیشگی شده است توجه بیشتری به این موضوع داشته و رفتار آنها را از دورادور زیر نظر قرار دهید. سعی کنید پل‌های ارتباطی میان شما و فرزندتان همواره باز باشد تا از این طریق از آنچه که میان آنها روی می‌دهد به خوبی آکاه باشید و در صورتی که متوجه بروز علائم استرس زا در فرزندتان شدید با روانشناس کودک موضوع را در میان بگذارید.

استرس ناشی از مدرسه
در اجتماعاتی نظیر مدرسه که کودکان همواره حس رقابت را تجربه می‌کنند، بروز استرس و تنش ناشی از آن امری قابل تصور است. رقابت در فضای مدرسه در حوزه های مختلف میان دانش آموزان وجود دارد، از درس گرفته تا فعالیت‌های ورزشی.

راه حل: به کودک خود کمک کنید تا بازی‌ها و ورزش‌هایی را پیدا کند که در آنها از مهارت و توانایی قابل توجهی برخوردار است. او را به تلاش بیشتر جهت کسب مهارت کافی در این ورزش‌ها تشویق کنید. در واقع با این کار به او می‌فهمانید که با تلاش بیشتر، هر مشکلی قابل حل است. سعی کنید کسب موفقیت‌های کوچک را با جشنی کوچک برایش خاطره انگیز کنید.

استرس ناشی از بی‌حوصلگی
کودکان همواره به دنبال چیزهای نو و برانگیزاننده هستند. اما بسیاری از آنها پس از پایان ساعات مدرسه و رفتن به خانه دچار نوعی دلزدگی و خستگی ناشی از عدم تحرک و هیجان می‌شوند. در نتیجه به سراغ خوردن مواد غذایی مختلفی می‌روند که معمولا بسیاری از آنها فاقد ارزش غذایی بالا هستند. تماشای تلوزیون و بازی‌های ویدئویی فاز بعدی وقت گذرانی آنهاست، کارهایی که به چاقی و دیابت احتمالی منجر می‌شود.

راه حل: برای کودک در ساعات پس از مدرسه برنامه‌ای ساده تنظیم کنید که حداقل یک ساعت تحرک ورزشی در آن وجود داشته باشد.

استرس ناشی از خوب غذا نخوردن
استفاده از انواع اسنک‌ها به جای غذای اصلی مشکلات زیادی را برای کودک در حفظ تعادل انرژی درونی ایجاد می‌کند. در این وضعیت کودک توانایی چندانی در متمرکز شدن بر حفظ سلامتی خود نداشته که در نتیجه افزایش وزن به طور ناخواسته پدیدار می‌شود.

راه حل: به استفاده از سه وعده غذایی اصلی یعنی صبحانه، ناهار و شام پایبند باشید. از آن گذشته ثابت شده کودکانی که در طول هفته بیشتر وعده‌های غذایی خود را با اعضای خانواده صرف می‌کنند روحیه ای بهتر و جسمی شاداب‌تر دارند.

استرس ناشی از خواب کم
خواب کم موجب خستگی و بدخلقی افراد می‌شود و این مسأله درخصوص کودکان بیشتر نمود پیدا می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد بدن افرادی که کمتر از حد نرمال استراحت می‌کنند، سوخت و ساز کندتری داشته و در عین حال علاقه بیشتری به خوردن مواد غذایی مختلف از خود نشان می‌دهد. در نتیجه، این فرآیند می‌تواند به افزایش ناخواسته وزن، انتخاب مواد غذایی غیرسالم و به طور کلی رخوت و کندی در کودک منجر شود.

راه حل: کودک را برای خوابیدن تا محل خواب یا تختخواب همراهی کنید. بد نیست برای دقایقی در کنار او نشسته و برایش کتاب بخوانید. بهتر است برای کودک زمانبندی مناسبی جهت خوابیدن و برخاستن از خواب تهیه کنید. کودکان تا 6 سالگی بین 11 تا 13 ساعت به خواب کافی نیاز دارند. کودکانی که در سن مدرسه هستند بین 10 تا 11 ساعت و آنهایی که در سن نوجوانی قرار دارند بین 8 تا 10 ساعت به خواب کافی نیاز دازند. توصیه می‌شود افراد بزرگسال و بالغ نیز حدود 8 ساعت در روز بخوابند.