کم و زیاد بودن ویتامین با ما چه می‌کند؟

نی‌نی سایت: شاید وقت‌هایی حس خوبی نداشته باشیم یا حس ضعف، سرگیجه یا … با ما همراه باشد. بدون آن‌که بدانیم چه اتفاقی برایمان افتاده است؟ اما در دوره بارداری، همه چیز فرق می‌کند و هر آن چه در بدن ما می‌گذرد مدام مورد آزمایش قرار می‌گیرد. این است که کمبود ویتامین‌ها خود را نشان داده و استفاده از مکمل‌ها به راحتی در برنامه غذایی‌مان قرار خواهند گرفت. متخصصان همیشه به اهمیت دریافت مقدار کافی از ویتامین‌ها و مواد مغذی در رژیم روزانه غذایی تاکید می‌کنند، اما نکته بسیار مهمی که بسیاری از افراد جامعه توجه زیادی به آن ندارند، مصرف درست و به اندازه آنها است؛ به ویژه برای خانم‌های شیرده یا آنهایی که قصد دارند به زودی بچه‌‌دار شوند و در صورت کمبود ویتامین‌ها دچار مشکل خواهند شد. آیا می‌دانید ویتامین‌ها چه نقشی در بدن ایفا می‌کنند؟ ریزش مو نشانه چه ویتامینی در بدن است یا پوسته پوسته شدن لب‌ها از کمبود چه ویتامین‌هایی است؟ اصلا کمبود ویتامین در بدن خود را نشان خواهد داد یا تنها با انجام آزمایش خون مشخص می‌شود؟ ویتامین‌ها ریز مغذی‌هایی بسیار ضروری برای تامین سلامت بدن هستند. این ترکیبات به دو دسته محلول در چربی که شامل ویتامین‌های A، D، E، K و محلول در آب که شامل ویتامین‌های گروه B و ویتامین C هستند، تقسیم می‌شوند. بهترین راه دریافت این ترکیبات موثر رعایت تنوع و تعادل در برنامه غذایی و استفاده مناسب از تمام گروه‌های غذایی به ویژه میوه‌ها و سبزیجات است. البته باتوجه به اینکه وجود هر بیماری در بدن با ظهور یک سری علائم بالینی همراه است، کمبود ویتامین‌ها هم فرد را مبتلا به بیماری می‌کند و بر اساس شدت کمبود آن ویتامین در بدن، علائم متفاوتی ایجاد می‌کند که گاهی بسیار خطرناک و غیرقابل جبران و گاهی بسیار خفیف است. از این‌رو می‌توان به نقش حیاتی آنها پی برد. این نشانه‌های کمبود با توجه به انواع هر ویتامین در نقطه خاصی از بدن ظاهر می‌شوند.

وقتی کمبود ویتامین A دارید
ویتامین‌های محلول در چربی به‌ویژه ویتامین A دارای ذخایری در کبد بوده و دریافت کم  این ویتامین در مدت کوتاه عوارض خاصی ایجاد نمی‌کند چون کبد در صورت نیاز مقادیری از آن را برای تامین نیازهای بدن آزاد خواهد کرد. با این حال این ویتامین در شرایط خاص مثل اختلالات جذب و اسهال چرب و یا عدم دریافت درازمدت می تواند علائمی مثل اختلال در بینایی وشب کوری، اختلال باروری به‌ویژه در جنس مذکر، سقط خودبه‌خودی، کم خونی و اختلال در سیتم ایمنی ایجاد کند. به همین دلیل توصیه می‌شود در صورت مشاهده هریک از این علائم به متخصص مراجعه کنید تا در صورت ابتلا به کمبود شدید ویتامین A  اقدامات ضروری صورت گیرد.   

اگر ویتامین C بدنتان کم است
کمبود حاد ویتامین C باعث بروز بیماری اسکوربوت در انسان می‌شود. در واقع در بزرگسالان بعد از 45 تا 80 روز محرومیت از ویتامین C نشانه‌های کمبود ظاهر خواهد شد. همچنین حذف ویتامین Cاز رژیم افراد سالم در 30 روز، حتی در صورت اشباع بودن ذخایر آن در بدن، علایم کمبود را تشدید می‌کند. بزرگسالان مبتلا به اسکوربوت ممکن است دچار تورم و خونریزی لثه، از دست دادن دندان، خواب‌آلودگی، خستگی، دردهای مفاصل در پاها، تحلیل عضلانی، ضایعات پوستی و تغییرات روانی مختلف (مانند هیستری، هیپوکندری و افسردگی) شوند. همچنین اولین علامت اسکوروی ضعف و خستگی است. از دیگر نشانه‌های فیزیکی آن هم باید به خونریزی زیر پوستی، پیچ خوردگی شدید موها، درد مفاصل، تورم لثه، افسردگی، سندرم شوگرن، تب، تنگی نفس و … اشاره کرد.

عوارض مصرف بی‌رویه مکمل‌ها
با درنظر گرفتن نقش مهم ویتامین‌ها در تضمین سلامتی و عملکرد صحیح بدن توصیه‌های اکید بر مصرف روزانه این ترکیبات از طریق الگوهای غذایی سالم و اجتناب از زیاده‌روی در مصرف آنها وجود دارد. مصرف خودسرانه ویتامین‌ها مانند کمبود آنها در بدن فرد را دچار عوارض خطرناکی می‌کنند. به‌طور مثال برخی افراد برای جلوگیری از ابتلا به سرماخوردگی روزانه اقدام به مصرف ویتامین C می‌کنند اگرچه به گفته پزشکان مصرف بیش از حد این ویتامین خطری را متوجه فرد نمی‌کند و به طور معمول محدوده مصرف ویتامین C حدود 2000 میلی‌گرم در نظر گرفته می‌شود اما افرادی که در طول یک روز بیش از این میزان ویتامین را مصرف می‌کنند ممکن است دچار علائمی چون استفراغ، سردرد، ‌بی‌خوابی و ترش کردن شوند. حتی مصرف بیش از 1000 میلی گرم از این ویتامین نیز می‌تواند منجر به اسهال شود. از موارد دیگر می‌توان به مصرف بی‌رویه ویتامین A اشاره کرد؛ بررسی‌ها حاکی است افرادی که میزان کافی ویتامین A را دریافت نمی‌کنند، بیشتر مستعد بیماری‌های عفونی و اختلالات بینایی هستند، اما مصرف بیش از حد این ویتامین با عوارض جانبی همچون حالت تهوع، اسهال، ‌استفراغ، کاهش اشتها، خستگی، سردرد، تاری دید، درد استخوان، ‌ریزش مو و آسیب کبد همراه است. حتی مقدار زیاد آن در افراد سیگاری خطر بروز سرطان ریه را تشدید می‌کند. یکی دیگر از مشکلات مصرف بیش از حد ویتامین A‌ این است که میزان مازاد آن از بدن دفع نمی‌شود، بلکه در کبد تجمع پیدا می‌کند و احتمال بروز آسیب‌های کبدی را افزایش می‌دهد. با این حساب با توجه به آمار وحشتناک بروز عوارض جبران‌ناپذیر مصرف بی‌رویه ویتامین‌ها توصیه می‌شود از مصرف بی‌رویه  این مکمل‌ها بدون دستور پزشک خودداری کنید.