چگونگی انتخاب اسباب بازی مناسب برای کودک

نی‌نی سایت: شیما رزاقی- مدیر سابق مرکز سرگرمی‌های سازنده کانون پرورش فکری به معیارهای انتخاب اسباب بازی مناسب اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه هر گروه از اسباب بازی‌ها مفاهیم متفاوتی را به کودک می‌آموزند، به خانواده‌ها توصیه می‌کنیم از تمامی گروه‌های اسباب بازی برای کودک استفاده کنند.

مجید قادری اولین شاخص برای انتخاب اسباب بازی را تناسب بازی و اسباب بازی با سن کودک برشمرد و گفت: در بدو تولد و برای نوزادان، اسباب بازی‌هایی برای کودک مناسب است که به تقویت حواس پنجگانه او کمک کند. جغجغه، اسباب بازی‌های پارچه‌ای غیر پرزدار برای تحریک شنوایی و تقویت حس لامسه کودک بسیار کمک کننده است.

وی اظهار کرد: بچه‌ها در جامعه و خانواده‌ای که رشد می‌کنند، شرایط شناختی متفاوتی دارند، به همین خاطر اسباب بازی باید متناسب با شرایط شناختی کودک باشد.

قادری عنوان کرد: خانواده‌ها باید متوجه ویژگی‌های روانی کودک خود باشند و به تناسب شرایط روانی کودک با اسباب بازی اهمیت بدهند. برای مثال برای بچه‌‌‌های بیش فعال نباید اسباب بازی‌هایی که به تحریک هیجانات منجر می‌شود، خریداری شود. وی افزود: در انتخاب اسباب بازی برای این نوع بچه‌ها باید به ترکیب و توالی و نوبت در بازی‌ها توجه داشت و برای کسب آرامش و سکون در آنها بازی‌های جمعی را انتخاب کرد.

وی گفت: اسباب بازی باید با فضای استفاده از آن تناسب داشته باشد. همواره در انتخاب اسباب بازی باید به استفاده آن در فضای بیرونی یا دورنی توجه کرد تا منجر به آسیب کودک و رفتارهای ضدتربیتی والدین نشود.

این کارشناس و طراح اسباب بازی ضمن تأکید بر اینکه باید تمامی گروه‌های اسباب بازی، چه کارکردی و چه محتوایی برای بچه‌ها تهیه شود، گفت: والدین باید اسباب بازی‌های استاندارد تهیه کنند و یا از فروشگاه‌های معتبر خرید کنند.

وی اینطور ادامه داد: به این دلیل که کودکان زیر 9 سال معمولا بسیار کنجکاو هستند، اگر اسباب بازی از کیفیت کافی برخوردار نباشد، ممکن است زود شکسته شود و به خفگی، پارگی و آسیب کودک منجر شود.

قادری گفت: به والدین توصیه می‌کنیم به جای اسباب بازی‌های تجملی برای بچه‌ها اسباب بازی‌های فعال خریداری کنند. این اسباب بازی‌ها ضمن سادگی ظاهری، کودک را درگیر جریان بازی کرده و در کودک تخیل ورزی ایجاد می‌کنند، اما اسباب بازی‌های تجملی ضمن داشتن ارزش بازی پایین و ارزش اقتصادی بالا، با کودک منفعل برخورد می‌کنند.

این کارشناس و طراح اسباب بازی در آخر باید به بازی‌ها و اسباب بازی‌های دسته جمعی اشاره کرد و گفت: این اسباب بازی‌ها کودک را در فضای اجتماعی خانواده یا دوستانش قرار می‌دهد و به رشد اجتماعی کودک کمک می‌کند.

کارکردهای محتوایی مختلف اسباب بازی‌ها
قادری اسباب بازی‌ها را از نظر محتوایی به 6 دسته تقسیم کرد و گفت:گروه اول که نسبت به سایر گروه‌ها از اهمیت بالاتری برخوردار است، اسباب بازی‌های حرکتی-مهارتی هستند.

وی تصریح کرد: با وجود اینکه این اسباب بازی‌ها به وفور در دسترس است و به تقویت جنبه‌های مختلف جسمانی بچه‌ها کمک‌ می‌کند، اما به این دلیل که با یک روند کارشناسی در اختیار بچه‌ها قرار نمی‌گیرد، نتیجه مطلوب را ایجاد نمی‌کند.

این کارشناس و طراح اسباب بازی گفت: این اسباب بازی‌ها کودکان را واردار به جنب و جوش کرده و به تقویت مهارت‌های چون راه رفتن، غلطیدن و دویدن کمک می‌کنند. توپ، اسکوتر، دوچرخه و فوتبال دستی از جمله این اسباب بازی‌هاست که به هماهنگی بین چشم، دست و پا در کودکان کمک می‌کند.

وی ادامه داد: دومین گروه از اسباب بازی‌ها به جنبه ذهنی کودک و تقویت قدرت استدلال بچه‌ها کمک می‌کند. اسباب بازی‌های فکری و خلاق حتی در گروه‌‎های سنی بالاتر از 9 سال نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند، و با درگیر نگه داشتن کودک به رشد ذهنی او کمک می‌کنند.

قادری گفت: اسباب بازی‌های فرهنگی-هنری دسته دیگری از اسباب بازی‌هاست که برای آموزش مفاهیمی همچون سبک زندگی، تاریخ، روابط اجتماعی، روابط عمومی و مفاهیم شهروندی برای کودک طراحی شده است. وی تصریح کرد: تعامل با این اسباب بازی‌ها موجب آشنایی کودک با هنرمند و آثار هنری، شعر و ادبیات، موسیقی، هنرهای تجسمی و نمایش می‌شود.

وی در ادامه گفت: اسباب بازی‌هایی که به تقویت هوش هیجانی کودک کمک می‌کند، موجب رشد عواطف و اعتماد به نفس و تقویت مهارت‌های اجتماعی در کودک می‌شود.

قادری گفت: اسباب بازی‌های کمک آموزشی گروه پنجم اسباب بازی‌هاست، که سرفصل‌ها و مفاهیم آموزشی را به گونه‌ای ارائه می‌کند که به راحتی و شیرینی برای بچه‌ها قابل دریافت و تجربه باشد.

وی اظهار کرد: گروه آخر اسباب بازی‌های کمک درمانی است که برای کودکانی که به هر دلیلی دچار ضایعات جسمانی و روانی هستند طراحی شده است. این اسباب بازی‌ها مهارت‌های مرتبط با ضایعه مورد نظر در کودک را هدف قرار می‌دهند و علاوه بر درمان بیماری آن‌ها، برای بچه‌ها نشاط روحی و روانی به همراه ‌می‌آورند.

مدیر سابق مرکز سرگرمی‌های سازنده کانون پرورش فکری گفت: همواره به خانواده‌ها توصیه می‌کنیم به جز گروه اسباب بازی‌های کمک درمانی که خیلی تخصصی هستند، برای رشد کودک تمامی این 5 گروه اسباب بازی را تهیه کنند.

وی به قالب و صورت اسباب بازی‌ها اشاره کرد و گفت: با توجه به رشد تکنولوژی،‌ بیشتر از 20 قالب مختلف اسباب بازی وجود دارد که از جمله می‌توان به جورچین‌ها، سازه‌ها، مهره و صفحه، کارت بازی، خمیربازی، ماسه بازی، کتاب، تن پوش و بازی‌های رایانه‌ای اشاره کرد.

نگاه به بازی‌های رایانه‌ای، مانند نگاه به مواد غذایی غیراستاندارد
این کارشناس اسباب بازی در پایان به بازی‌های رایانه‌ای پرداخت و گفت: با توجه به اینکه شاخص‌های اولیه استانداردی برای نظارت بر بازی‌های رایانه‌ای در کشور ما وجود ندارد، نگاه به بازی‌های رایانه‌ای، مانند نگاه به مواد غذایی غیراستاندارد است.

قادری در ادامه شاخص‌های اعتیاد کودکان به بازی‌های رایانه‌ای را برشمرد و گفت: در بسیاری از موارد خانواده متوجه اعتیاد فرزندش به این بازی‌ها نمی‌شود.

وی اینطور ادامه داد: زمانی که کودک شما در روز بیش از یک ساعت درخواست بازی رایانه‌ای می‌کند، و یا به هر دلیلی در صورت قطعی برق یا در مسافرت که دسترسی به این بازی‌ها ندارد بی‌تابی کرده و اعتراض خود را با خشونت یا افسردگی نشان می‌دهد، او دچار اعتیاد به این بازی‌ها شده است.

این طراح اسباب بازی افزود: 90 درصد بازی‌های رایانه‌ای از گروه بازی‌های اکشن هستند که 3 عنصر کشش یعنی خشونت، وحشت و شهوت را دارا هستند. این عناصر به توسعه غیر قابل کنترل هیجانات کودک و در نهایت به بلوغ زودرس او منجر می‌شود.

وی تصریح کرد: بازی‌های رایانه‌ای چه از نظر محتوا خوب باشند، چه بد تأثیر تخریبی جسمانی آنها ثابت شده است. انحراف اسکلتی بدن، افت بینایی، چاقی مفرط، خستگی ذهن و کاهش قدرت تحلیل ذهنی از جمله آن می‌باشد.

قادری در آخر به نقاط مثبت این بازی‌ها اشاره کرد و گفت: در کنار تمامی مضرات این بازی‌ها باید بگوییم که به دلیل دارا بودن امکانات صوتی و بصری، به پردازش و هماهنگی بین چشم و دست و ذهن کودک کمک می‎‌کند. همچنین به دلیل ایجاد یک فضای تجربی ارزان قیمت و هیجان انگیز برای کودکان تجربیات آموزشی و با کیفیتی را فراهم می‌آورد.