چه عواملی احتمال بارداری دو یا چندقلویی را افزایش می دهد

 میزان شیوع این موارد در حال افزایش است و تعداد دو یا چندقلوها در دو دهه اخیر افزایش قابل توجهی داشته است. عمدتا به این دلیل که زنان بیشتری از داروهای درمان ناباروری یا روشهای کمکی بارداری (ART) استفاده می کنند تا بتوانند باردار شوند. این درمانها، تا حد زیادی احتمال بارداری دو قلو یا چندقلو  را افزایش می دهند. هرچند ممکن است شما فقط اخبار مربوط به چهارقلو، پنج قلو یا هفت قلوها را در راس تیترهای خبری بینید، اما هنوز هم نزدیک به 95% از کل بارداریهای چند قلویی، دوقلوها هستند.

احتمال دوقلو یا چند قلوزایی چقدر است؟

امروزه، از هر 32 زایمان، یکی از آنها دوقلو است. این آمار 65% بیشتر از آمار سال 1980 است؛ بعلاوه آمار دوقلو حامله شدن در زنانی که از درمانها یا کمکهای پزشکی برای حامله شدن استفاده نمی کنند هم دو برابر شده است (به یک مورد دوقلو در 89 مورد زایمان رسیده است).

میزان افزایش سه قلو و چهارقلوها، حتی از این هم بیشتر است. بین سالهای 1980 تا 1998، تعداد سه قلوها (و بیشتر)، 400% افزایش یافت؛ اما با دقیق تر شدن روشهای درمان ناباروری، این میزان در چند سال گذشته مجددا کاهش یافته است. در سال 2003، از هر 535 مورد زایمان، یکی از آنها سه قلو، چهارقلو یا بیشتر بوده است.

حدودا یک سوم از دوقلوها، همسان یا مونوزیگوت هستند (یک تخمک بارور، به دوقسمت تقسیم شده است). دو سوم از دوقلوها نیز غیر همسان یا دی زیگوت هستند (دو تخمک توسط دو اسپرم متفاوت، بارور می شوند). احتمال اینکه یک زن صاحب دوقلوهای همسان شود، 1 در 250 تا 300 است. این مقدار در طول چند دهه اخیر ثابت مانده و به طور قابل ملاحظه ای در سرتاسر جهان نیز ثابت است.احتمال اینکه دوقلوهای غیر همسان داشته باشید، به میزان شایع بودن این مورد در فامیل شما بستگی دارد.

بارداری دوقلو یا چند قلو بعد از درمان ناباروری

هرچند این امر قطعی نیست، اما بهتر است خودتان را برای احتمال آن آماده کنید. داروهای ناباروری، تخمدانها را تحریک می کنند؛ در نتیجه احتمال اینکه شما چندین تخمک را به صورت همزمان آزاد کنید، بیشتر می شود. به طور متوسط، 20% از خانمهایی که از گنادوتروپین استفاده می کنند، به بیشتر از یک جنین حامله می شوند. خانمهایی که در حین استفاده از داروی کلومیفن حامله می شوند، 5 تا 12 درصد احتمال دارد که صاحب دوقلو شوند.

اگر شما تحت درمان به روش IVF (لقاح مصنوعی یا باروری آزمایشگاهی) قرار گیرید، احتمال اینکه به بیشتر از یک فرزند حامله شوید، 20% تا 40% است، که بستگی به تعداد جنینهایی دارد که در رحم شما قرار داده می شوند. روشهای دیگر درمان ناباروری مانند GIFT (انتقال اسپرم به لوله های رحمی) و ZIFT (انتقال تخم لقاح یافته به لوله های رحمی) و همچنین روشهای جدیدتر مانند ICSI (تزریق اسپرم در داخل سیتوپلاسم تخمک) هم احتمالا منجر به حاملگی به دوقلو یا چندقلوها می شوند.

روش IUI (تزریق اسپرم داخل رحم)، که در آن اسپرم توسط سرنگ به داخل رحم تزریق می شود، تنها روش درمان ناباروری است که احتمال بروز حاملگی به دوقلو یا چندقلوها را افزایش نمی دهد. اما اکثر خانمهایی که از روش IUI استفاده می کنند، همزمان از داروهای درمان ناباروری نیز استفاده می کنند.

داروهای درمان ناباروری و سایر روشهای درمانی، اساسا احتمال حامله شدن به دوقلوهای غیر همسان را افزایش می دهند که در آن دو تخمک توسط دو اسپرم متفاوت بارور می شوند. اما اکنون شواهدی نیز وجود دارند که نشان می دهند در زنانی که از برخی روشهای درمانی خاص استفاده می کنند، احتمال حامله شدن به دوقلوهای همسان نیز بیشتر است.

عوامل موثر بر بارداری دوقلو و چند قلو

هرچند احتمال به وجود آمدن دوقلوهای همسان ثابت است، عوامل متعددی وجود دارند که بر احتمال به وجود آمدن دوقلوهای غیر همسان اثر می‌گذارند:

• 
  

  عوامل موروثی: وراثت نیز یک عامل مهم است. احتمال بارداری دوقلوهای غیر همسان به طور موروثی در خانواده منتقل می شود، اگر شما خودتان دوقلو بوده اید، یا اگر به دنیا آمدن دوقلوها در خانواده شما رایج است، احتمال اینکه شما هم خودتان صاحب دوقلو شوید اندکی بیشتر از دیگران است. این موضوع خصوصا در خانواده مادری اهمیت بیشتری دارد، اگرچه یک قانون کلی نیست؛ در صورتی که تولد دوقلوها در خانواده مادری شما شایع باشد، احتمال اینکه شما هم صاحب دوقلو شوید بیشتر است. زنانی که خودشان یکی از دوقلوهای غیر همسان بوده اند، با احتمال 1 در 60 صاحب دوقلو می شوند. اما حاملگی به دوقلوهای همسان در خانواده ها به صورت موروثی منتقل نمی شود.

  
  
• 
  

  سن: هر چه سن شما بیشتر باشد، احتمال اینکه صاحب دوقلو یا چندقلوهای غیر همسان شوید، بیشتر می شود. یک مطالعه در سال 2006 نشان داد که زنانی که سن آنها از 35 سال بیشتر است (در مقایسه با زنان جوانتر)، مقدار بیشتری FSH (هورمون تحریک کننده فولیکول) را تولید می کنند. جالب این است که افزایش سطح این هورمون، نشانه از کار افتادن تدریجی تخمکها و کاهش میزان باروری است. اما این هورمون، همان هورمونی است که موجب رسیده شدن یک تخمک جهت آماده شدن برای تخمک گذاری در هر ماه می شود. زنانی که میزان هورمون FSH در آنها بیشتر است، ممکن است در هر دوره از سیکل قاعدگی خود (بین دو دوره خونریزی پریود) بیشتر از یک تخمک رها کنند. در نتیجه هرچند احتمال حامله شدن زنان مسن کمتر می شود، اما اگر حامله شوند، احتمال اینکه صاحب دوقلو شوند بیشتر است.

  
  
• 
  

  تعداد حاملگیها: هرچه تعداد حاملگیهای قبلی شما بیشتر باشد، احتمال اینکه صاحب دوقلو شوید بیشتر است.

  
  
• 
  

  سابقه دوقلوها: اگر یکبار صاحب دوقلوهای غیر همسان شوید، احتمال اینکه در حاملگیهای بعدی خود مجددا صاحب دوقلو شوید، دو برابر بیشتر از دیگران است.

  
  
• 
  

  نوع بدن: حاملگی دوقلوها در زنانی که از لحاظ بدنی بزرگ یا قد بلند هستند، بیشتر از زنان کوچک است.