وسواس فکری و عملی را چقدر می شناسید؟

نی‌نی سایت: وقتی صحبت از وسواس می­شود، اغلب ما کسی را تصور می­کنیم که زیاد دست­هایش را می­شوید یا به تمیزی حساس است. ولی اختلال وسواس می­تواند انواع متفاوتی داشته باشد که بسیاری از افراد جامعه با آن­ها آشنا نیستند. 

مسعود چینی فروشان، دانشجوی دکتری روانشناسی از دانشگاه علامه طباطبایی در این باره برای ما توضیح می دهد:

اختلال وسواس فکری– عملی(OCD) از دو عنصر تشکیل شده است: وسواس فکری و وسواس عملی. «وسواس فکری» افکار و تصاویر ذهنی ناراحت­کننده و تکرار شونده هستند که به ذهن فرد هجوم می­آورند و فرد با وجود تلاش زیاد، نمی­تواند از ورود آن­ها به ذهنش جلوگیری کند. «وسواس­های عملی» اعمالی هستند که افراد احساس می­کنند باید انجام دهند تا اضطرابشان کاهش پیدا کند یا جلوی یک رویداد بد را بگیرند. اغلب افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری– عملی هم وسواس فکری و هم وسواس عملی رنج می­برند، ولی ممکن است تنها وسواس فکری یا وسواس عملی داشته باشند. 

وسواس­های فکری بسیار متنوع هستند. وسواس­های فکری رایج شامل موارد زیر می­شوند:

ترس از بیمار شدن، از قبیل ایدز یا سرطان.

ترس از آلوده شدن در اثر لمس کردن چیزهای کثیف 

ترس از آسیب رساندن یا کشتن یک فرد، اغلب فرد مورد علاقه  

ترس از فراموش کردن انجام یک کار از قبیل خاموش کردن اجاق گاز یا قفل کردن در یا خاموش کردن اتو

ترس از انجام کاری خجالت­آور یا غیراخلاقی، از قبیل فریاد زدن چیزهای وقیح

داشتن افکار جنسی ناپسند و یا داشتن افکار کفرآمیز  

وسواس­های عملی را «آئین­مندی» هم می­نامند. برخی از وسواس­های عملی رایج شامل موارد زیر است:

شستشو یا تمیز کردن افراطی، از قبیل شستشوی چندین باره دست در طول روز

وارسی کردن، از قبیل نگاه کردن مکرر اجاق گاز برای اطمینان از خاموش بودن آن

اعمال تکراری، از قبیل همیشه 5 بار کلید برق را زدن

قرار دادن چیزها بر اساس نظمی خاص، از قبیل اطمینان از این که همه چیزهای داخل اتاق متقارن هستند.

اغلب افراد مبتلا به وسواس می­دانند که ترس­های آن­ها لااقل برخی اوقات واقع­گرایانه نیستند. همچنین می­دانند که انجام وسواس­های عملی منطقی نیست. با این حال نمی­توانند جلوی خود را بگیرند. 

هر کسی که وسواس فکری یا وسواس عملی داشته باشد، بیمار نیست. تقریبا همه افراد برخی از این افکار یا رفتارها را تجربه می­کنند. زمانی فرد تشخیص اختلال وسواس فکری –عملی را دریافت می­کند که داشتن افکار وسواسی و انجام اعمال وسواسی زمان زیادی را از او بگیرد (بیش از یک ساعت در روز) و یا به عملکرد وی در زندگی آسیب بزنند، مثلا زندگی شغلی، اجتماعی و تحصیلی او را دچار مشکل کنند. اختلال وسواس می­تواند مشکلات زیادی ایجاد کند. افراد مبتلا به این اختلال زمان زیادی از روز را صرف آئین­مندی­ها می­کنند. این موضوع داشتن شغل را دشوار می­کند و معمولاً برای اعضای خانواده نیز مشکل­ساز می­شود. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال وسواس از برخی مکان­ها یا موقعیت­هایی که آن­ها را مضطرب می­کند، اجتناب می­کنند. برخی به همین دلیل تقریباً در خانه زندانی می­شوند. در اکثر موارد برخی از اعضای خانواده در انجام آئین­مندی­ها به این افراد کمک می­کنند.

شیوع

اختلال وسواس فکری –عملی یکی از اختلالات بسیار شایع جامعه است. تحقیقات نشان می­دهد 3 درصد از افراد جامعه به این اختلال مبتلا هستند. در اکثر موارد اختلال در دوران نوجوانی شروع می­شود و کم کم شدت می­گیرد. البته در مواردی اختلال به صورت حاد بروز پیدا می­کند و فرد به صورت ناگهانی علائم وسواس را نشان می­دهد. گاهی این بروز حاد پس از یک تجربه پرفشار مانند از دست دادن یکی از اعضای خانواده یا دوستان و یا پس از زایمان بروز پیدا می­کند.

در مطلب بعدی درباره درمان این اختلال صحبت خواهیم کرد و به شما می گوییم که چگونه می توانید به صورت رایگان در پژوهشی که از طرف دانشگاه علامه طباطبایی در مورد وسواس ترتیب داده شده، شرکت کنید. قسمت دوم را فردا بخوانید.