سیاه زخم

سیاه زخم (Anthrax)  یا آنتراکس نوعی بیماری نادر اما جدی است که توسط باکتری به نام اسپور سازند، Bacillus anthracis ایجاد می شود. این بیماری عمدتا دام ها و حیوانات وحشی را درگیر خواهد کرد. اما نیز انسان ممکن است از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم با حیوانات بیمار آلوده شود. هنوز هیچ مدرکی مبنی بر احتمال انتقال این بیماری از فرد مبتلا به افراد سالم وجود ندارد اما ممکن است ضایعات پوستی ناشی از سیاه زخم از طریق تماس مستقیم مسری باشد. معمولاً باکتری های سیاه زخم از طریق زخم پوستی وارد بدن شده و فرد را آلوده خواهند کرد. همچنین افراد سالم با خوردن گوشت آلوده نیز ممکن است دچار این بیماری شوند.

علائم و نشانه های این بیماری به شیوه آلوده شدن فرد بستگی خواهد داشت و فرد با توجه به نوع انتقال ممکن است دچار علائمی مثل زخم های پوستی، استفراغ یا شوک شود. درمان سریع این بیماری با آنتی بیوتیک ها می تواند بیشتر عفونت های ناشی از سیاه زخم را درمان کند. اما درمان آنتراکس تنفسی از همه دشوارتر بوده و می تواند باعث مرگ فرد مبتلا شود.

علت بروز سیاه زخم

بیماری سیاه زخم از طریق باکتری که به طور طبیعی در خاک سراسر جهان زندگی می کند به وجود می آید. هاگ های این باکتری ممکن است تا سال ها منتظر ورود به بدن میزبان خود بمانند. شایع ترین میزبانان این باکتری ها شامل دام هایی مثل گوسفند، گاو، اسب، بز و حیوانات وحشی می شود. اگرچه که شیوع این بیماری در ایالات متحده بسیار کم و نادر است، اما ابتلا به این بیماری هنوز در کشورهای در حال توسعه جهان مانند ایران، عراق، ترکیه، پاکستان و کشورهای جنوب صحرای آفریقا رایج است.

بیشتر افراد آلوده به این نوع بیماری در اثر قرار گرفتن در معرض حیوانات آلوده یا مصرف گوشت آن ها به این بیماری دچار شده اند. تنها تعدادی از افراد قبلیه های آفریقایی در ایالات متحده آمریکا که برای ساختن طبل از پوست حیوانات آلوده استفاده کرده بودند به این بیماری دچار شده اند. البته در یک مورد خاص در سال 2001 حدود 22 نفر آمریکایی به علت ارسال هاگ ها از طریق نامه دچار این بیماری شدند که 5 نفر از این 22 نفر متأسفانه جان خود را در اثر ابتلا به این بیماری از دست دادند.

اخیرا مصرف کنندگان هروئین در اروپا با تزریق مواد مخدر نیز دچار بیماری آنتراکس شدند. هجده نفر تاکنون در اثر تزریق و ورود این باکتری به بدنشان درگذشتند. علت ابتلا به این بیماری به خاطر هروئینی است که در اروپا فروخته می شود. زیرا به احتمال زیاد هروئین از مناطق آلوده به آنتراکس تهیه و سپس به کشورهای اروپایی ارسال خواهد شد.

عوامل خطر ابتلا به سیاه زخم

برای ابتلا به این بیماری حتماً باید در معرض مستقیم هاگ های باکتری سیاه زخم قرار بگیرید.

در نتیجه احتمال آن در موارد زیر بیشتر خواهد شد:

• تزریق مواد مخدر غیر قانونی
• کار با سیاه زخم در محیط آزمایشگاه
• قرار گرفتن در معرض پوست، خز یا پشم حیوانات آلوده
• کار در دامپزشکی و تماس مستقیم با دام و حیوانات آلوده
• کیف یا لباس از جنس پوست حیوانات و دام هایی مثل گوزن ها
• خدمت در ارتش و حضور و اعزام به مناطق آلوده به سیاه زخم

علائم ابتلا به سیاه زخم

به طور کلی چهار نوع عفونت سیاه زخم وجود دارد که هر کدام دارای علائم و نشانه های متفاوتی هستند. در بیشتر موارد، علائم بعد از گذشت چند روز از تماس مستقیم با باکتری نمایان خواهد. البته سیاه زخم تنفسی استثناء بوده و علائم این نوع از آنتراکس بعد از گذشت چندین هفته بروز پیدا خواهد کرد.

سیاه زخم پوستی

عفونت سیاه زخم پوستی از طریق بریدگی یا زخم های پوستی وارد بدن خواهد شد. این تقریباً شایع ترین مسیری برای ورود بیماری به داخل بدن میزبان خواهد بود. سیاه زخم پوستی خفیف ترین نوع این بیماری است که با درمان مناسب احتمال کشنده بودن آن بسیار کم است.

علائم و نشانه های آنتراکس پوستی شامل موارد زیر می شود:

• تورم در زخم و غدد لنفاوی جانبی
• برآمدگی خارش دار شبیه به نیش حشرات که به سرعت تبدیل به یک زخم بدون درد دارای یک نقطه سیاه در مرکز می شود.

سیاه زخم گوارشی

این نوع از آنتراکس معمولاً در نتیجه مصرف گوشت های پخته نشده حیوانات آلوده بروز پیدا خواهد کرد.

علائم و نشانه های این نوع شامل موارد زیر می شود:

• تب
• سردرد
• استفراغ
• درد شکمی
• حالت تهوع
• بی اشتهایی
•  تورم و برآمدگی گردن
• گلو درد و مشکل در بلع غذا
• استفراغ خونی شدید در مراحل انتهایی بیماری

سیاه زخم تنفسی

این نوع از آنتراکس نیز در صورت استنشاق گرده های باکتری سیاه زخم وارد بدن فرد شده و در بیشتر موارد کشنده خواهد بود. این نوع از سیاه زخم حتی با وجود درمان هم مؤثر نبوده و اغلب موجب مرگ فرد مبتلا خواهد شد.

علائم و نشانه های اولیه سیاه زخم تنفسی شامل موارد زیر می شود:

• تنگی نفس
• حالت تهوع
• بلع دردناک غذا
• سرفه های خونی
• ناراحتی در قفسه سینه
• علائم این نوع از سیاه زخم شبیه آنفولانزا بوده و شامل گلودرد، تب خفیف، خستگی و درد عضلات است که ممکن است چندین ساعت یا چندین روز طول بکشد.

با پیشرفت بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• شوک
• تب شدید
• مشکلات تنفسی
• مننژیت که یک التهاب خطرناک و کشنده مغزی و نخاعی است.

سیاه زخم تزریقی

این نوع از سیاه زخم به تازگی تشخیص داده شده است. این نوع از ابتلا به سیاه زخم با تزریق مواد مخدر غیر قانونی ارتباط مستقیم داشته و تاکنون فقط افرادی در اروپا را درگیر کرده است.

علائم و نشانه های اولیه سیاه زخم تزریقی شامل موارد زیر می شود:

• تورم قابل توجه
• قرمزی در ناحیه تزریق (بدون درمان قرمزی به سیاهی تغییر رنگ خواهد داد.)

با پیشرفت بیماری شاهد بروز علائم زیر خواهیم بود:

• شوک
• مننژیت
• نقص عضو چندگانه

زمان مراجعه به پزشک

بسیاری از بیماری های شایع با علائمی که شبیه آنفولانزا شروع می شوند. در نتیجه احتمال اینکه گلودرد و درد عضلات شما به دلیل ابتلا به سیاه زخم باشد بسیار ناچیز خواهد بود. اما در صورتی که فکر می کنید احتمال قرار گرفتن شما در معرض موارد ابتلا به سیاه زخم وجود دارد. بهتر است برای ارزیابی اولیه و تشخیص بیماری به پزشک مراجعه کنید. دقت داشته باشید که تشخیص و درمان زودهنگام این بیماری اهمیت بسیار زیادی داشته و موفقیت آمیز بودن آن را تا حد قابل توجهی افزایش خواهد داد.

عوارض جانبی سیاه زخم

شایع ترین و جدی ترین عوارض جانبی ناشی از سیاه زخم شامل التهاب غشا و مایعات پوشاننده مغز و نخاع است که ممکن است باعث خون ریزی زیاد و مرگ فرد مبتلا شود.

پیشگیری از ابتلا به سیاه زخم

برای جلوگیری از پیشرفت عفونت در افراد مبتلا به بیماری سیاه زخم از آنتی بیوتیک استفاده خواهد شد. تجویز سیپروفلوکساسین، داکسی سالکلین و لووفلوکساسین جزء داروهایی هستند که توسط سازمان جهانی غذا و دارو برای مقابله با عوارض جانبی بیماری سیاه زخم تأیید شده اند.

واکسن سیاه زخم

واکسن آنتراکس برای انسان ها وجود دارد که می توان برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری از آن استفاده کرد. اما تزریق این واکسن می تواند باعث بروز عوارض جانبی مثل واکنش های حساسیتی شود. البته این واکسن برای عموم مردم مورد استفاده قرار نگرفته و بیشتر برای افراد نظامی و دانشمندانی که بر روی باکتری این بیماری و افراد مبتلا تحقیق می کنند تزریق می شود.

پرهیز از حیوانات آلوده

اگر در کشوری که بیماری آنتراکس شایع بوده زندگی کرده یا به یک کشور با چنین شرایطی سفر کردید بهتر است از تماس با حیوانات و دام ها بپرهیزید. همچنین از خوردن گوشت حیواناتی که به خوبی پخته نشده اند پرهیز کنید. حتی در کشورهای توسعه یافته، رفتار با حیوانات مرده اهمیت زیادی داشته و باید در هنگام کار با خز یا پشم این حیوانات احتیاط کنید.

تشخیص سیاه زخم

پزشک ابتدا وضعیت و علائم شما را با دقت بررسی می کند تا از عدم ابتلای شما به بیماری ها با علائم مشابه مثل آنفولانزا یا ذات الریه اطمینان حاصل کند. برای این کار نیاز به آزمایش آنفولانزا خواهید داشت. در صورتی که آزمایش های دیگر منفی باشد، ممکن است از آزمایش های به خصوصی برای تشخیص آنتراکس استفاده شود.

این آزمایش ها شامل موارد زیر می شود:

• آزمایش پوست. برداشت نمونه مایع از زخم پوستی یا قسمت کوچکی از بافت (بیوپسی) می تواند به تشخیص آنتراکس پوستی کمک کند.
• آزمایش خون. ممکن است برای تشخیص سیاه زخم از آزمایش خون نیز استفاده شود.
• اسکن قفسه سینه یا سی تی اسکن. پزشک ممکن است برای تشخیص سیاه زخم استنشاقی از آزمایش اشعه ایکس قفسه سینه یا سی تی اسکن استفاده کند.
• آزمایش مدفوع. برای تشخیص سیاه زخم دستگاه گوارش نیز پزشک ممکن است مدفوع را برای یافتن باکتری های آنتراکس مورد بررسی قرار دهد.
• پانکسیون کمری. در این آزمایش، پزشک سوزنی را در داخل حفره کمر قرار داده و مقداری از مایع داخل نخاع را خارج خواهد کرد. این آزمایش معمولاً تنها برای تأیید تشخیص مننژیت آنتراکس مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

درمان سیاه زخم

درمان استاندارد آنتراکس یک دوره 60 روزه آنتی بیوتیک مانند سیپروفلوکساسین (سیپرو) یا داکسی سایکلین خواهد بود. اینکه کدام یک از آنتی بیوتیک ها یا ترکیبی از آنتی بیوتیک ها برای شما موثرتر باشد به نوع آنتراکس، سن، میزان سلامت کلی شما و سایر عوامل بستگی خواهد داشت. در صورت تشخیص و درمان به موقع، تأثیر درمان مؤثرتر خواهد بود. اگرچه بیشتر انواع آنتراکس به درمان آنتی بیوتیکی پاسخ داده و بهبود خواهند یافت. اما در مراحل پایانی و پیشرفته، این بیماری به قدری سموم در بدن تولید خواهد کرد که دیگر داروهای آنتی بیوتیک از پس آن ها برنخواهد آمد.

آمادگی برای ملاقات با پزشک

علائم آنتراکس ممکن است به یکباره ظاهر شده و بسیار جدی باشد. اگر بعد از قرار گرفتن در معرض موارد گفته شده احتمال ابتلا به بیماری را می دهید بهتر است سریعاً به اورژانس مراجعه کرده یا قرار ملاقاتی با پزشک ترتیب دهید. از آن جایی که مدت زمان ملاقات با پزشک کوتاه بوده و حرف های زیادی برای گفتن خواهید داشت. در نتیجه بهتر است با آمادگی کامل به پزشک مراجعه کرده و از این زمان کوتاه نهایت استفاده را ببرید.

بهتر است قبل از حضور در مطب موارد زیر را آماده کنید:

• لیستی از تمامی علائم و نشانه های بیماری را تهیه کنید. همه نشانه های مربوط و غیر مربوط به بیماری خود را یادداشت کرده و همراه خود داشته باشید.
• اطلاعات مهم شخصی را یادداشت کنید. بهتر است استرس ها و تغییرات اخیری که در زندگی تان افتاده است را یادداشت کنید.
• لیستی از تمامی داروهای مصرفی خود تهیه کنید. نام تمامی داروها، مکمل ها و ویتامین های که مصرف می کنید را همراه با میزان مصرف خود یادداشت کنید.
• دوست یا یکی از اعضای خانواده خود را همراه ببرید. گاهی اوقات به خاطر سپردن تمامی موارد و اطلاعاتی که پزشک در اختیارتان قرار می دهد، کار دشواری است. در نتیجه بردن همراه به یادآوری اطلاعات مهم و نکات کمک زیادی خواهد کرد.