همه چیز درباره رژیم‌های سخت

نی نی سایت: نرگس جوزدانی، کارشناس تغذیه و رژیم درمانی/ تعداد بسیار زیادی از انواع رژیم‌های مختلف توسط دوستان، همکاران و در اینترنت وجود دارد. از رژیم‌های تک‌خوری میوه‌ها گرفته تا انواع سوپ و آش چربی‌سوز و سم‌زدا که همه به ما می‌گویند با رعایت آن‌ها می‌توانید در مدت یک هفته 5 کیلو از وزن خود را کاهش دهید. اما چگونه یک رژیم خاص بر همه افراد موثر است؟ چگونه در این قبیل رژیم‌های کم کالری که معمولا نتیجه همه آن‎ها گرسنگی فرد در طول روز است، می‌توان به صورت سالم و بدون آسیب به بدن وزن را کاهش داد؟ این گونه رژیم‌های تک‌خوری و کم کالری چه تاثیری بر بدن ما دارند؟
بهتر است ابتدا بدانید که هیچ ماده جادویی برای کاهش وزن وجود ندارد و در واقع آنچه اهمیت دارد میزان مصرف انرژی نسبت به دریافت آن در بدن است. 

انواع رژیم‌های کوتاه‌مدت
رژیم سوپ سبزیجات یکی از رژیم‌های متداول است که فرد در تمام روز سوپ کلم می‌خورد. سوپ کلم به خودی خود در کنار رژیم معمول و سالم ما خوب است اما به تنهایی پاسخگوی نیازهای روزانه بدن ما نیست. با این سوپ که فقط حاوی سبزیجات است شما دچار کمبود مواد مغذی می‌شوید. در این رژیم پروتئین و چربی وجود ندارد و باعث کاهش وزن سریع شما می‌شود. اما آیا شما می‌توانید همیشه این رژیم را داشته باشید؟ مسلما خیر و زمانی که دوباره به سفره خانواده بر می‌گردید وزن شما مجدد افزایش می‌یابد. در واقع این یک راه حل مفید و طولانی مدت برای سلامت شما نیست.
یکی دیگر از رژیم‌های غیراصولی رژیم مایعات است که فرد در تمام روز فقط مجاز به استفاده از انواع مایعات است. این رژیم نیز وزن را سریع کاهش داده و با از دست دادن بافت ماهیچه‌ای بدن باعث کاهش متابولیسم می‌شود. 
نمونه‌های دیگر این نوع رژیم‌ها معروف به رژیم کانادایی، رژیم شوک، رژیم پروتئینی و… . به یاد داشته باشید شما در ابتدای شروع کاهش وزن میزان زیادی از آب و بقیه ذخایر بدن را از دست می‌دهید و نه چربی و خبر بد اینکه وزنی که پس از کاهش وزن سریع مجدد بر می‌گردد، چربی است.

طرز کار رژیم‌های فشرده
در رژیم‌های تک‌بعدی شما 5 الی 6 کیلو از وزن خود را به سرعت از دست می‌دهید. در این رژیم‌ها میزان کالری دریافتی روزانه هر فرد به کمتر از 1000 کالری می‌رسد و در نتیجه کاهش وزن به سرعت اتفاق می‌افتد. اما نکته اینجاست که دریافت کمتر کالری باعث نمی‌شود بدن از چربی به عنوان منبع انرژی استفاده کند. یعنی وزنی که در ابتدا از دست می‌دهید آب، ذخایر کربوهیدراتی و پروتئینی بدن است.
وقتی به بدن‌تان گرسنگی می‌دهید تمایل بدن برای حفظ چربی افزایش یافته و در نتیجه نه تنها چربی کمتری به عنوان منبع انرژی استفاده می‌کنید بلکه بافت ماهیچه‌ای نیز کاهش یافته و غذایی که وارد بدن شما می‌شود بیشتر به صورت چربی ذخیره می‌گردد که نتیجه آن کاهش سوخت و ساز بدن است. 
اثر دیگر گرسنگی بر بدن این است که رژیم سخت باعث تجمع چربی بیشتر در بدن شده و با برگشت به رژیم عادی افزایش وزن ناشی از تجمع چربی بیشتر است پس در نتیجه هر بار کاهش وزن سخت‌تر خواهد شد.
مهمترین نکته در تجمع چربی این است که لازم نیست غذای زیادی دریافت کنید تا این چربی در بدن ما تجمع یابد. تمام کاری که لازم است انجام دهیم این است که پس از یک رژیم سخت و تک‌خوری به رژیم عادی خود برگردید. یکی از نکات در رژیم‌های غذایی استاندارد کیفیت و کمیت مناسب از همه گروه‌های غذایی است که مانع تجمع چربی و اختلال در متابولیسم می‌شود. گرسنگی باعث لاغری ما نمی‌شود بلکه باعث می‌شود ما چاق‌تر و در نتیجه افسرده‌تر شویم.

چرا این رژیم‌ها جواب نمی‌دهند؟
رژیم‌های تک‌خوری (انواع میوه‌ها) و رژیم‌های بسیار کم کالری (کانادایی) می‌توانند باعث کاهش وزن شما شوند چون میزان دریافت انرژی توسط فرد را بسیار محدود می‌کنند. اما عوارضی که بعد از انجام این گونه رژیم‌ها برای فرد باقی می‌ماند به مراتب پایدارتر است.
بعد از یک تا دو هفته رژیم بسیار سخت و خارج از الگوی خانواده معمولا فرد رژیم‌گیرنده خسته می‌شود و رژیم را رها می‌کند. شکست در رژیم باعث برگشت به رژیم ناسالم قبلی شده و معمولا فرد به علت گرسنگی زیادی که در این مدت داشته به میزان بیشتر از نیاز روزانه خود نیز غذا دریافت می‌کند.
در این گونه رژیم‌ها به علت استفاده از پروتئین به عنوان منبع انرژی میزان متابولیسم فرد به شدت کاهش می‌یابد. همین امر باعث مصرف کمتر چربی شده و پس از پایان دوره رژیم و با شروع رژیم عادی افزایش وزن مجدد اتفاق می‌افتد و این افزایش وزن عمدتا تجمع چربی است.

احساس گرسنگی که در شما در اثر رژیم‌های سخت ایجاد می‌شود مکانیسمی برای زنده ماندن است. برای مردمان اولیه احساس گرسنگی به معنای رفتن به شکار و دریافت غذا جهت ادامه زندگی در روزهای بعد بود. اگر فردی قادر نبود یک روز غذایی بخورد بدن وارد فاز گرسنگی می‌شد و غذای دریافتی را به صورت چربی ذخیره می‌کرد. در رژیم‌های سخت نیز همین اتفاق می‌افتد.
بدن شما قادر نیست بین گرسنگی واقعی و رژیم محدود از کالری تفاوتی قائل شود. وقتی شما دریافت غذای خود را به شدت کاهش می‌دهید، بدن شما برای حفظ عملکرد عمومی بدن مثل ضربان قلب و تنفس شروع به ذخیره‌سازی چربی می‌کند و در نتیجه متابولیسم بدن‌تان کاهش می‌یابد.
دریافت محدود کالری اثرات جانبی مثل کاهش تمرکز، خستگی مفرط، تحریک‌پذیری و اضطراب، اختلال در قاعدگی و قطع آن، ریزش مو و پوکی استخوان را به همراه دارد. 
مغز و ماهیچه‌های ما برای ادامه عملکرد روزانه به منابع کربوهیدراتی نیاز دارند و بدون دریافت کربوهیدرات عملکرد مفید آن‎ها کاهش می‌یابد.

عوارض ناشی از رژیم‌های سخت
– کم آبی ناشی از این رژیم‌ها باعث سردرد و سرگیجه در فرد می‌شود. 
– بعد از رژیم سخت احتمال اینکه فرد به پرخوری مجدد روی بیاورد بسیار زیاد است. 
– سنگ کیسه صفرا در 12 تا 25 درصد از کاهش وزن‌های سریع در طی ماه‌های بعد از رژیم می‌تواند ایجاد شود. 
– یبوست‌های شدید و از دست دادن اشتها از عوارض دیگر رژیم‌های سخت است.
– یکی دیگر از عوارض آن اختلال در خواب فرد به علت گرسنگی است.