قابل توجه خانم‌هایی که از درد زایمان طبیعی می‌ترسند؛ بدون درد هم می‌شود!

نی‌نی سایت: دکتر هانیه رسول‌زاده، متخصص زنان و زایمان – بدون شک یکی از سخت‌ترین دردها، درد زایمان است و این روزها اغلب خانم‌ها تنها برای رهایی از درد زایمان به سراغ سزارین می‌روند و با وجود همه عوارضی که به دنبال دارد، این روش را به صورت انتخابی جایگزین زایمان طبیعی می‌کنند. اما انتخاب دیگری نیز وجود دارد؛ زایمان طبیعی آن هم بدون درد. در واقع پزشکان و متخصصان معتقدند با تکنیک‌های جدید و بدون عوارضی که برای انجام زایمان بدون درد در اختیار است ، دیگر هیچ خانم بارداری نباید هنگام زایمان درد شدید آن را متحمل شود. این روش‌ها همچنین از افزایش تعداد سزارین‌هایی که به دلیل ترس از درد زایمان انجام می‌شوند به تعداد چشمگیری کاسته است.

سزارین یا طبیعی ، مساله این است
زایمان فرآیندی طبیعی است و حدود 80 الی 85 درصد زایمان‌ها نیاز به هیچ‌گونه مداخله درمانی ندارند و به‌طور طبیعی رخ می‌دهند و تنها در کمتر از 10 تا 15 درصد آنها اقدام به سزارین لازم است. معاینات زنانه، کنترل علائم حیاتی مادر و تحت نظر داشتن تعداد و ریتم ضربان قلب جنین از جمله اقداماتی است که برای هدایت زایمان طبیعی صورت می‌گیرد. بد نیست بدانید زایمان طبیعی شامل سه مرحله است. از شروع انقباضات یا دردهای واقعی تا اتساع کامل دهانه رحم مرحله اول نامیده می‌شود. این مرحله در زایمان اول خانم ها حدود 6 الی 18 ساعت و در زایمان های بعدی 3 تا 10 ساعت به طول می‌انجامد. مرحله دوم شامل باز شدن کامل دهانه رحم تا تولد نوزاد است. زمان متوسط برای این مرحله 50 دقیقه در گروه اول و 20 دقیقه در گروه دوم در نظر گرفته می‌شود. در مرحله سوم، جفت از رحم جدا و دفع می‌شود و فاصله زمانی لازم برای دفع جفت، 5 الی 30 دقیقه پس از خروج جنین است. البته در برخی موارد، زایمان سیر طبیعی خود را طی نمی‌کند و برای خارج کردن جنین اقدامات مداخله‌گرانه انجام می‌شود. از مهم‌ترین این مداخلات، جراحی بزرگ سزارین است. به عنوان مثال، زمانی که به دلیل تنگی لگن مادر یا بزرگی بیش از حد بچه، زایمان طبیعی میسر نباشد، جنین در داخل رحم در وضعیت غیرطبیعی قرار گرفته باشد، ریتم ضربان قلب جنین تغییر کند، زایمان طبیعی بیش از زمان مقرر به طول انجامد، مادر باردار مبتلا به پرفشاری خون یا بیماری قند باشد، زایمان قبلی او به طریقه سزارین انجام شده باشد و یا هرگونه اختلال دیگر در پیشرفت زایمان رخ دهد، انجام جراحی سزارین برای حفظ سلامت مادر و جنین انجام خواهد شد؛ حتی اگر قرار بر زایمان طبیعی بوده باشد.

باورهای نادرست خانم‌های ایرانی درباره زایمان طبیعی
طبق آمارهای اعلام‌شده وزارت بهداشت، شیوع سزارین در ایران به‌طور متوسط سه برابر بیشتر از آمارهای جهانی است و بسیاری از متخصصان، علت اصلی تمایل زنان به سزارین را مساله درد عنوان می‌کنند. باید گفت علت اصلی ترس از زایمان، بی‌اطلاعی یا داشتن اطلاعات غلط در مورد مراحل زایمان و عوارض احتمالی آن است. همچنین، چگونگی ارتباط میان زن و همسرش نقش بسیار مهمی در میزان درد دارد؛ تا آنجا که حضور همسر در اتاق زایمان تا حدودی از شدت دردهای زایمانی می‌کاهد و خانم باردار در کنار همسرش به ‌مراتب اضطراب کمتری را در طی زایمان تجربه خواهد کرد. از طرفی کاهش تعداد باروری‌ها یکی از عوامل مطرح در این زمینه است. در حدود نیمی از زنان باردار برای نخستین‌بار زایمان را تجربه می‌کنند و تعداد عواملی که متخصص زنان را وادار به انتخاب شیوه سزارین می‌کنند در زایمان اول بیشتر است. علت دیگر، افزایش سن بچه‌دار شدن خانمها است. امروزه دختران تمایل کمتری به ازدواج در سنین پایین دارند و با بالا رفتن سن ازدواج و متعاقب آن باردار شدن زنان، احتمال نیاز به سزارین افزایش می‌یابد. همچنین، برخی متخصصان زنان و زایمان و ماماها به دنبال ترس از برخی مشکلات حقوقی که می‌تواند در نتیجه زایمان طبیعی ایجاد شود، سزارین را انتخاب می‌کنند زیرا در صورت بروز اختلال در سلامت مادر یا جنین در هنگام زایمان طبیعی مقصر شناخته خواهند شد.

خداحافظی با باورهای غلط
در این بین نقش عقاید و دیدگاه‌های نادرست در گرایش زنان به سزارین را نمی توان نادیده گرفت. مثلا گروهی از مردم تصور می‌کنند که ضریب هوشی افراد حاصل از زایمان سزارین بالاتر از کسانی است که با زایمان طبیعی متولد شده‌اند اما در واقع ارتباطی میان بهره هوشی افراد و شیوه تولد آنان وجود ندارد. همچنین در برخی از تحقیقات ضریب هوشی نوزادان حاصل از زایمان طبیعی در مقایسه با نوزادان سزارینی، بالاتر گزارش شده است. برخی از زنان نیز ضربه‌های زایمانی را مختص به زایمان طبیعی می‌دانند اما گزارش‌های زیادی از شکستگی جمجمه و سایر استخوان‌ها در نوزادانی که به طریق سزارین به دنیا می‌آیند، وجود دارد. مساله قابل توجه دیگر تبدیل شدن سزارین به اقدامی تجملی و لوکس است. متأسفانه زنان کشور ما با چنین دیدی به جراحی بزرگ و خطرناک سزارین نگاه می‌کنند و معتقدند انجام سزارین نشانه وضعیت مالی مطلوب خانوادگی است و اگر زایمان طبیعی داشته باشند، فقیر و بی پول به نظر می‌رسند و از چشم و هم چشمی‌ها عقب می‌مانند.

پرهیز از نگرانی‌های بی مورد
نگرش اغلب افراد نسبت به زایمان بدون درد یک نگرش توام با ترس و دلهره یا به تصور برخی ترس از فلج شدن به دلیل تزریق در مایع نخاعی است. مثلا میزان دارویی که در زایمان طبیعی بی درد استفاده می‌شود، بسیار کمتر از میزان دارویی است که برای سزارین به کار می‌رود. بنابر این احتمال ایجاد عوارض وابسته به بی هوشی، در سزارین خیلی بیشتر از زایمان بدون درد خواهد بود. در واقع اگر این روش کاملا کنترل شده باشد و توسط افراد با تجربه انجام شود هیچ خطری برای بیمار نخواهد داشت؛ ضمن آن که برای جنین نیز کاملا بی خطر است.

روش‌های متداول کاهش درد زایمان طبیعی
روش‌های متفاوتی شامل روش‌های غیردارویی و دارویی برای کاهش درد در یک زایمان طبیعی به کار می‌روند. متداول‌ترین روش غیردارویی یا روش لاماز عبارت است از آماده‌سازی روانی بیمار حداقل از ۶ هفته قبل از زایمان. در این روش با آموزش صحیح نحوه تنفس و تمرکز زیاد، احساس درد کاهش می‌یابد و یا مهار می‌شود. اساس آن بر این واقعیت است که اضطراب و ناآشنایی با مراحل زایمان، درد را تشدید می‌کند و از این رو حمایت روانی از بیمار، درد را کاهش خواهد داد.

دارو وارد می‌شود
روش‌های بی‌دردی دارویی به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند. یکی از آنها استفاده از گازهای استنشاقی است. گاز N2O شایع‌ترین و قدیمی‌ترین داروی استنشاقی مصرفی در این مورد است. در روش تزریق دارو، از انواع آرام‌بخش‌ها برای کاهش اضطراب حین زایمان و به درجاتی، تخفیف درد استفاده می‌شود اما پرکاربردترین روش، بهره‌گیری از بی‌حسی موضعی است. داروی بی‌حسی در مرحله مشخصی از زایمان، از طریق سوزنی که در ناحیه کمر فرو می‌رود، به فضای دور نخاعی، نخاعی و گاه هر دو تزریق می‌شود و بی‌دردی ایجاد شده در این روش کامل است. باید توجه داشت که این روش بی‌دردسازی تنها حس درد را مهار می‌کند و اثری بر قدرت عضلانی و حرکتی مادر ندارد. بنابراین، در صورت اجرای صحیح تکنیک و همچنین آموزش قبلی مادر، احتمال طولانی شدن زایمان وجود نخواهد داشت.