راهنمای کامل راه‌های جلوگیری از بارداری

همه زوج‌ها باید قبل و بعد از انتخاب یک روش پیشگیری از بارداری با پزشک خود درباره مدت زمانی که نباید آمیزش داشته باشند و همینطور احتمال بارداری- پیش از اینکه روش منتخب‌شان کاملا تاثیر بگذارد- صحبت کنند.
اینکه یک روش پیشگیری از بارداری از چه زمانی فعال می‌شود، بستگی به راه و روش پیشگیری از بارداری‌اش دارد. برای مثال کاندوم، با جلوگیری از ورود منی به واژن، مانع از بارداری می‌شود. این روش و سایر راه‌های مسدودکننده تاثیری فوری دارند و به محض استفاده عمل می‌کنند. اگر می‌خواهید از عوارض و آسیب‌های بارداری ناخواسته جلوگیری کنید و در این زمینه موفق عمل کنید بهتر است تمام روش‌های زیر را با دقت بخوانید.

خلاصه‌ای از نحوه عملکرد روش‌های پیشگیری از بارداری:

• مدت زمان فعال شدن روش به نوع، زمان مصرف و فاکتورهای شخصی بستگی دارد.
  
• روش‌هایی که مانع از تخمک‌گذاری می‌شوند، چند روزی طول می‌کشد تا موثر واقع شوند.
  
• هیچ روش پیشگیری از بارداری وجود ندارد که همیشه بتواند برای هر فردی 100 درصد موثر باشد.
  
• هر روش می‌تواند عوارض جانبی خودش را داشته باشد که با توجه به سلامت عمومی و سبک زندگی هر فرد متفاوت است.

این روش‌ها چطور مانع از بارداری می‌شوند؟

حداقل دو راه برای سنجش میزان تاثیرگذاری روش‌های پیشگیری از بارداری وجود دارد.

• «استفاده صحیح یا کامل» می‌تواند میزان تاثیرگذاری یک روش را وقتی هر بار دقیقا طبق دستورعملش انجام شود، معین کند.
  
• «استفاده نوعی یا نمونه» برای اندازه‌گیری میزان تاثیرگذاری یک روش پیشگیری از بارداری در سطحی معمولی و همراه با اشتباهاتی است که معمولا بیشتر مصرف‌کنندگان تجربه می‌کنند.

روش‌ها و زمان‌بندی‌ها

در ادامه با میزان تاثیرگذاری روش‌های مختلف پیشگیری از بارداری و همینطور مدت زمانی که برای فعال شدن نیاز دارند، آشنا می‌شوید:

قرص‌های خوراکی پیشگیری از بارداری

وقتی درست مصرف شوند، مثلا اگر روزانه مصرف‌شان کنید و هیچ روزی را فراموش نکنید، این قرص‌های خوراکی تا ۹۹ درصد موثر هستند.
اما «استفاده نوعی» از این روش، شامل مصرف قرص در زمان اشتباه، تاثیرگذاری این قرص‌ها به ۹۱ درصد کاهش می‌یابد.
قرص‌های «پروژستین» فقط حاوی هورمون «پروژسترون» هستند که مخاط رحمی را غلیظ کرده، فعالیت و حرکت را برای اسپرم‌ها سخت‌تر می‌کند تا نتوانند خود را به تخمک‌ها برسانند و به این ترتیب مانع از بارداری می‌شوند. ضمن اینکه جلوی تخمک‌گذاری را می‌گیرند.
اگر اولین قرص ظرف ۵ روز بعد از روز اول سیکل قاعدگی مصرف شود، یا به عبارت دیگر در روز اول پریود، تاثیرگذاری این قرص‌ها فوری آغاز می‌شود.
خانم‌هایی که سیکل قاعدگی‌شان کمتر از ۲۳ روز است، باید ۲ روز کامل صبر کنند. وقتی اولین دوز دارو را بعد از گذشت ۵ روز از اولین روز سیکل مصرف می‌کنید، این قرص‌ها به ۲ روز زمان نیاز دارند تا تاثیر خود را بگذارند.
قرص‌های ترکیبی شامل ۲ هورمون برای جلوگیری از تخمک‌گذاری هستند. اولین قرص در اولین یکشنبه بعد از پریود مصرف می‌شود. تاثیرگذاری کامل این قرص‌ها از ۷ روز بعد از شروع مصرف آغاز می‌شود.

ایمپلنت‌های ضدبارداری

ایمپلنت‌های ضدبارداری میله‌های باریک و کوچکی هستند که توسط پزشک زیر پوست خانم کاشته می‌شود. این میله‌ها با ترشح پروژسترون مانع از تخمک‌گذاری می‌شوند. بر اساس نرخ «استفاده نمونه»، این وسیله تا بیش از ۹۹ درصد تاثیرگذار است.
اگر ایمپلنت ظرف ۵ روز اول سیکل قاعدگی کاشته شود، تاثیرگذاری‌اش فورا آغاز می‌شود؛ در غیر این صورت به ۷ روز زمان نیاز دارد تا به طور کامل فعال شود. این روش در ایران استفاده نمی‌شود. 

پچ‌های ضدبارداری

پچ یا برچسب‌های ضدبارداری دوز مشخصی از ترکیب استروژن و پروژسترون را به بدن می‌رساند و به این ترتیب مانع از تخمک‌گذاری می‌شود. این پچ‌ها هر هفته باید عوض شوند اما در هفته‌ای که خانم پریود می‌شود، نیاز به تعویض پچ نیست.
ضریب موفقیت این روش ۹۱ درصد در بیشتر خانم‌هاست اما کسانی که وزن‌شان بیش از ۸۹ کیلوگرم است، ضریب خطای این روش بیشتر از ۹ درصد است.
اگر اولین پچ ظرف ۵ روز اول پریود خانم چسبانده شود، تاثیرگذاریش فورا آغاز می‌شود و در غیر این صورت، تا ۷ روز باید از یک روش پیشگیری از بارداری استفاده کنید تا تاثیرگذاری برچسب‌ها به حد نهایت‌شان برسد. در حال حاضر این روش جزو روش‌های جلوگیری از بارداری در ایران محسوب نمی‌شود.

ابزار درون‌رحمی

یک ابزار درون‌رحمی یا همان IUD وسیله کوچکی است که درون رحم قرار می‌گیرد. بر اساس «استفاده نمونه»، این وسیله بیش از ۹۹ درصد موثر است.
IUDهای مسی باعث التهاب در رحم می‌شوند و اسپرم‌ها را می‌کشند. تاثیرگذاری این وسیله بلافاصله بعد از اینکه توسط پزشک درون رحم فرد متقاضی قرار می‌گیرد، شروع می‌شود و حتی می‌تواند تا ۱۲ سال موثر باشد. IUDهای هورمونی با کمک هورمون پروژسترون مانع از تخمک‌گذاری می‌شوند.
اگر این دستگاه ظرف ۷ روز از شروع پریود در رحم جاگذاری شود، بلافاصله تاثیرگذار خواهد بود. اما اگر در هر زمان دیگری غیر از زمان مذکور در رحم قرار گیرد، باید یک هفته صبر کنید تا بتواند مانع از بارداری شود.

حلقه واژینال

حلقه واژینال در واقع حلقه‌ای است که داخل واژن قرار می‌گیرد و با ترشح استروژن و پروژسترون، مثل سایر روش‌های هورمونی، مانع از تخمک‌گذاری می‌شود. این حلقه برای ۳ هفته اول سیکل قاعدگی داخل واژن قرار می‌گیرد و بعد از آن باید خارج شود تا پریود اتفاق بیفتد.
ضریب خطا در «استفاده نمونه» از این روش، ۹ درصد است. اگر در اولین روز سیکل خانمی داخل واژن قرار گیرد، فورا تاثیرگذاری‌اش آغاز می‌شود و در غیر این صورت، به ۷ روز زمان نیاز دارد. گفتنی است این روش نیز از لیست روش‌های جلوگیری از بارداری حذف شده است. 

روش‌های مسدودکننده

روش‌های مسدودکننده روش‌هایی هستند که مانع از تماس اسپرم و تخمک می‌شوند و به این ترتیب جلوی بارداری را می‌گیرند.
کاندوم‌های زنانه و مردانه و دیافراگم، هر کدام محدودیت‌های فیزیکی ایجاد می‌کند. در «استفاده نمونه» دیافراگم‌ها تا ۸۸ درصد موارد، مانع از بارداری می‌شوند. کاندوم‌های زنانه و مردانه هم به ترتیب ۷۹ درصد و ۸۲ درصد تاثیرگذارند. اسپرم‌کش‌ها که با از بین بردن اسپرم‌ها محدودیت ایجاد می‌کنند، در «استفاده نوعی» تا ۷۲ درصد قابل اطمینان هستند. همه این روش‌ها بلافاصله بعد از استفاده، فعال می‌شوند و تاثیرگذاری فوری دارند.
 

تزریق‌های ضدبارداری

در تزریق‌های ضدبارداری خانم باید هر ۳ ماه یک بار، دوزی از هورمون پروژسترون را به صورت تزریقی دریافت کند. در «استفاده نمونه»، این روش تا ۹۴ درصد دقت عمل دارد. این تزریق هم مانع از تخمک‌گذاری می‌شود. اگر ظرف ۵ روز اول پریود خانمی، این تزریق انجام شود، تاثیرگذاری فوری خواهد داشت و در غیر اینصورت به ۷ روز زمان نیاز دارد.

وازکتومی

عمل وازکتومی مانع از ورود اسپرم و منی مرد می‌شود. این روش اختلالی در انزال ایجاد نمی‌کند، اما این انزال باعث بارداری همسرش نمی‌شود. به دنبال وازکتومی، قدرت باروری مرد به مرور اما به طور پیوسته کاهش می‌یابد. معمولا بعد از گذشت ۱۲ هفته از وازکتومی، هیچ اسپرمی در منی بیشتر مردان وجود ندارد.
البته نتایج مطالعه‌ای نشان داده است که ۱۷ درصد از مردان، با گذشت ۲۴ هفته از وازکتومی، باز هم در منی خود اسپرم دارند. بنابراین مراجعه به پزشک و کنترل دائمی نتیجه وازکتومی بسیار ضروری است تا زمانیکه پزشکی تایید کند هیچ اسپرمی در منی وجود ندارد.
تا وقتی که پزشک از عقیم شدن فرد نامطمئن باشد، او باید از یک روش جایگزین پیشگیری از بارداری استفاده کند؛ به این ترتیب احتمال موفقیت وازکتومی به حدود ۱۰۰درصد افزایش می‌یابد.

عقیم‌سازی خانم

دو روش برای عقیم‌سازی خانم‌ها وجود دارد که هر دویشان می‌توانند ۱۰۰ درصد موفقیت‌آمیز باشند. با بستن لوله‌های رحمی از طریق دهانه رحم، پزشک لوله‌ای در هر یک از لوله‌های فالوپ قرار می‌دهد. این کار باعث خراشیدگی لوله‌ها شده و در نتیجه آن، بافت‌های همبند جای زخم ایجاد می‌شوند که لوله‌ها را مسدود کرده و مانع از پایین رفتن تخمک از لوله می‌شود. تاثیرگذاری این روش حدود ۳ ماه بعد از عمل آغاز می‌شود.
با اینکه انسداد لوله‌ای هم عقیم‌سازی و انسداد لوله‌های فالوپ رخ می‌دهد اما اگر به روش جراحی بسته شوند، تاثیرگذاری این روش فورا آغاز می‌شود.

حرف آخر

روش‌های هورمونی کنترل باروری برای سیگاری‌ها و کسانی که سابقه لختگی خون دارند، مناسب نیست؛ عقیم‌سازی هم باید فقط برای کسانی باشد که مطمئن هستند هیچ بچه دیگری نمی‌خواهند.
در هر صورت توصیه می‌شود در مورد همه راه‌های پیشگیری از بارداری با پزشک خود صحبت کنید تا با توجه به سبک زندگی و دیگر فاکتورهای تعیین‌کننده میزان تاثیرگذاری هر روش، بهترین و مناسب‌ترین را انتخاب کنید.