بایدها و نبایدهای آشنا ساختن خردسال با رایانه

نی‌نی سایت: رایانه تقریبا به بسیاری از خانه‌ها راه یافته است و به همین دلیل آشنا کردن کودکان خردسال با این وسیله کاربردی اهمیت زیادی دارد. در اینکه کار کردن برای مدت طولانی با رایانه خطرات خاص خود را به همراه دارد و تأثیر منفی بر سلامت فرد می‌گذارد شکی نیست اما از طرف دیگر نمی‌توان حتی تجسم کرد که کودک با رایانه کار نکند. در حال حاضر در برخی مدارس سراسر جهان که شمارشان نیز کم نیست کودکان ساعات زیادی را از رایانه استفاده می‌کنند.

نکته مهم اینجاست که دستگاه‌هایی نظیر تلوزیون و رایانه «غول بی شاخ و دم» زندگی نیستند که سلامت زندگی را به خطر بیندازد بلکه استفاده نادرست از آنهاست که همواره مورد تأکید کارشناسان بوده است. به خاطر داشته باشید که همواره راه‌های درست و غلطی برای آشنا ساختن کودک با رایانه وجود دارد. آشنایی اصولی و بی خطر کودک با رایانه از شما به عنوان والدین او آغاز می‌شود. کارشناسان توصیه می‌کنند که کلید بهره‌مند شدن حداکثری کودک از رایانه و ظرفیت‌های آن به والدین و ایجاد چارچوب زمانی برای خودشان در استفاده از رایانه است. هرچه شما زمان محدودتر و برنامه ریزی‌تر شده‌ای را برای کار کردن با رایانه در نظر بگیرید، کودکتان که همواره از شما تقلید می‌کند نیز به همان میزان به استفاده از رایانه فکر می‌کند.

«مارین دایاموند» دانشمند علوم عصبی و استاد دانشگاه کالیفرنیا در برکلی آمریکا که کتاب‌های زیادی در زمینه ارایه آموزش‌های لازم به کودکان تألیف کرده نکاتی را در این خصوص مطرح کرده که در این گزارش به آنها پرداخته‌ایم.

کودک خردسال را تا 9 ماهگی از رایانه دور نگاه دارید
به خاطر داشته باشید که خردسالان زیر 9 ماه مهارت‌های فیزیکی لازم برای کار با رایانه و برقراری ارتباط دو سویه با این دستگاه را کسب نکرده‌اند. به همین دلیل نزدیک شدن آنها به رایانه عملا هیچ منفعتی برای آنها نخواهد داشت. بینایی خردسالی که هنوز زیر 6 ماه سن دارد آنقدر تکامل نیافته که بتواند تمرکز لازم بر روی صفحه نمایشگر رایانه را داشته باشد. همچنین بیشتر کودکان در این سن برای نشستن در وضعیتی مانند وقتی که قرار است از رایانه استفاده شود حتما به کمک دیگران نیاز دارند. معمولا کودک تا ه ماهگی نمی‌تواند به تنهایی و بدون کمک دیگران در حالت نشسته قرار گیرد. گذشته از تمامی این دلایل، کودک خردسالی که هنوز کمتر 6 تا 8 ماه سن دارد تمرکز لازم برای بهره بردن از آنچه که در صفحه نمایشگر رایانه روی می‌دهد را ندارد.

وقتی کودک علاقه نشان داد کار با رایانه را آغاز کنید
این نکته خیلی مهم است که نزدیک کردن کودک خردسال به رایانه را زمانی آغاز کنید که جدای از کسب آمادگی‌های فیزیکی برای این کار، علاقه لازم را نیز از خود بروز دهد. به خاطر داشته باشید کار با رایانه برای کودکی در این سن هیچگاه نباید بر اساس زور و اجبار باشد چون در این صورت کودک به سرعت از این وسیله کاربردی دور شده و نوعی تنفر نسبت به آن پیدا می کند که می‌تواند در سال‌های بعد مانع از پیشرفته درسی و اجتماعی او شود. به علاقه زیادی که به رایانه دارید توجهی نداشته باشید. از خود این پرسش را مطرح کنید که آیا کودکتان نیز علاقه‌ای به این دستگاه دارد؟ آیا او علاقه‌ای به صفحه کلید رایانه دارد؟ و آیا کودک شما را نیز در حالی که از رایانه استفاده می‌کنید زیر نظر قرار می‌دهد؟ پاسخ به این پرسش‌ها کمک زیادی به برنامه‌ریزی شما برای آشنا ساختن کودک خردسال به رایانه می‌کند. اگر احساس می‌کنید که کودک علاقه اولیه را از خود بروز می‌دهد مثلا لبخند می‌زند، می‌خندد و با دست و انگشتان رایانه و صفحه کلید را نشان می‌دهد، این نشانه ها را جدی گرفته و برنامه ریزی که در ذهنتان را دارید آغاز کنید. اما اگر چنین علائمی را مشاهده نکردید نگران نباشید، گذر زمان کودک را به تدریج به این وسیله کاربردی می‌کشاند. به طور کلی رایانه نه تنها برای افراد بزرگسال حتی برای کودکان جذابیت نهفته‌ای دارد که خردسالانی که علاقه زیادی به آن ندارند را در آینده نزدیک جذب رایانه خواهد کرد.

کار با رایانه را با همراهی کودک انجام دهید
وقتی برای کار با رایانه برنامه ریزی می‌کنید سعی کنید شرایطی را فراهم کنید که کودک خردسالتان را نیز در کنارتان داشته باشید. در این لحظات مانند دو دوست که قرار است استفاده مشترکی از یک وسیله کاربردی کنند رفتار کنید. دقیقا مانند زمانی که همراه با کودک کتاب می‌خوانید و تصاویر داستان‌های مختلف را مرور می‌کنید، در حین کار را با رایانه نیز طوری رفتار کنید که کودک اشتیاق درونی خود را نشان داده و از نکات ساده‌ای که مطرح می‌کنید استفاده کند. در خلال کار با رایانه و در حالی که کودک مشتاقانه در کنارتان نشسته کلمات مرتبط با این وسیله را هم بر زبان آورید. بدین ترتیب کودک آرام آرام دامنه لغاتی که فرامی‌گیرد را افزایش داده و در عین حال کار با دستگاهی که در آینده جزئی از زندگی‌اش خواهد شد را از هم اکنون فرا می‌گیرد. در ماه‌های بعد ممکن است کودک را در حین تماشای فیلم کارتونی یا یک برنامه سرگرم کننده در رایانه تنها بگذارید. هر لحظه منتظر باشید که کودک سؤال‌هایی را که در ذهنش ایجاد می‌کند را از با صدای بلند مطرح کند و این شما هستید که باید با روی باز به آنها جواب دهید.

برنامه‌های نرم افزاری مناسب حال خردسال انتخاب کنید
برنامه‌های نرم افزاری که اکثر جوانان و افراد بزرگسال استفاده می‌کنند نظیر بازی‌های رایانه‌ای حاوی تصاویر بسیار سریعی هستند که درک آنها فعلا برای ذهن در حال رشد کودک خردسال سخت و پیچیده است. بسیاری از این برنامه‌ها با سر و صدای زیادی همراه هستند و همچنین برخی از آنها گیج کننده هستند. هرگونه اشتباهی در انتخاب نرم افزارهای مناسب سن کودک خردسال شما تأثیر منفی در گرایش اصولی او به رایانه خواهد شد. حتی برخی از این برنامه‌ها می‌توانند جنبه‌های ترسناکی برای کودک داشته باشند. در بازار بازی‌های متنوع رایانه‌ای وجود دارد که مختص کودکان خردسال زیر سه سال طراحی شده است و شما می‌توانید آنها را تهیه کرده و در ابتدا با همراهی کودک و در ادامه او را در برخی موارد تنها در برابر رایانه نشانده و از دور نظاره گر کسب مهارت لازم برای کار با این وسیله کاربردی توسط کودک باشید.

استفاده از رایانه را برای کودک به تفریح تبدیل کند نه کار آکادمیک
از نظر کودک خردسالی که زیر سه سال سن دارد، رایانه وسیله‌ای برای تفریح و سرگرمی است. او به رایانه به عنوان یک وسیله بازی خاص نگاه می‌کند که تنها فرقش با اسباب بازی‌های دیگرش بزرگی و متفاوت بودن ساختار آن است. پس اگر تصمیم گرفته‌اید که از رایانه برای آموزش حروف الفبا و سایر مفاهیم آموزشی به کودکی که یک یا دو سال بیشتر سن ندارد استفاده کنید توصیه می‌کنیم در تصمیم خود تجدیدنظر کنید. در عوض اینگونه برنامه‌ریزی کنید که با استفاده از رایانه به تقویت مهارت‌های خواندن، درک ریاضیات و نظایر آنها در کودک کمک می‌کند. از جمله این سرگرمی‌ها می‌توان به برنامه‌های موجود در بازار با هدف درک مطالب ساده، فهم روابط علت و معلولی، اجسام کوچک و بزرگ و رنگ‌های مختلف اشاره کرد. درصورتی که این برنامه‌ها با آواز و موسیقی مناسب همراه باشد تأثیرگذاری به مراتب بهتری در ذهن کودک خردسال خواهد داشت.

کودک را بیش از حد مقابل صفحه نمایشگر قرار ندهید
توصیه می‌شود کودک خردسالتان را در بازه‌های زمانی 30 ثانیه‌ای در برابر رایانه و صفحه نمایشگر آن قرار دهید. اکثر کودکانی که بین یک تا دو سال سن دارند و بیش از این بازه زمانی به طور مداوم مقابل صفحه نمایشگر رایانه قرار می‌گیرند علاقه خود را به تدریج نسبت به رایانه از دست می‌دهند. با رسیدن کودک به مرز سه تا چهار سالگی می‌توان این بازه زمانی را به یک ساعت نیز افزایش داد. به احتمال فراوان کودک از شما می‌خواهد که اجازه دهید تا همچنان از رایانه استفاده کند اما باید او را از این کار منع کنید زیرا افزایش بی‌برنامه مدت زمان استفاده از رایانه در روز مانع از رشد و تقویت مناسب سایر مهارت‌ها و کارهای روزمره فیزیکی نظیر خوردن، خوابیدن، بازی کردن و ورزش کردن می‌شود.